ندای لرستان - روزنامه جوان /متن پیش رو در جوان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سرریز آشفتگی اقتصاد کلان روی اقتصاد خرد، در حال خرد کردن معیشت مردم است و گویا نهاد اجرایی تمایلی یا توانی برای کنترل اوضاع ندارد
بازار ![]()
وحید عظیم‌نیا| قیمت‌هایی که مردم با آنها سروکار دارند، به وضوح فاصله‌ای عمیق با نرخ‌های رسمی دارد. مثلاً نان به عنوان قوت غالب جامعه که قرار بود با قیمت تنظیم‌شده عرضه شود، دیگر تقریباً کسی نمی‌داند نرخ واقعی‌اش چقدر است و قیمتش نه شهر به شهر و محله به محله بلکه کوچه به کوچه متفاوت است و برای تهیه یک سنگک باید40هزار تومان پیاده شد! در یک نگاه ساده به فروشگاه‌ها، میوه‌فروشی‌ها، لبنیاتی‌ها و فروشندگان حبوبات، کاملاً می‌توان آشفتگی و بی‌ثباتی را دید؛ قیمت‌هایی که گویی هر روز با یک قرعه‌کشی جدید تعیین می‌شوند، حتی اقلامی که تا همین چند وقت پیش جزو کالا‌های نسبتاً باثبات بودند، حالا دیگر هیچ قاعده و قیمتی ندارند. از لبنیات و تخم‌مرغ گرفته تا برنج و گوشت، هر فروشگاه، بقالی یا غرفه‌ای نرخ خودش را دارد و افزایش قیمت‌ها آنقدر تکرار شده که به یک واقعیت روزمره تبدیل شده است. در نبود نظارت مؤثر، شفافیت اطلاعاتی و برنامه‌ریزی مشخص، بازار عملاً به حال خود رها شده است. مسئولان از ثبات می‌گویند و گزارش‌های رسمی از کنترل قیمت‌ها خبر می‌دهند، اما آنچه مردم در زندگی روزمره لمس می‌کنند، به کلی متفاوت است و شاید بتوان آن را تورم پنهان، گرانی خزنده و بی‌اعتمادی فزاینده نام نهاد. در چنین شرایطی، سفره‌ها کوچک‌تر و نگرانی‌ها بزرگ‌تر شده‌اند و این شکاف میان آمار و واقعیت هر روز عمیق‌تر می‌شود.
بازار کالا‌های خوراکی همیشه یکی از شاخص‌های مهمی است که وضعیت عمومی اقتصادی را به تصویر می‌کشد و در شهریور1404 شرایطی که مردم در آن قرار گرفته‌اند، حکایت از فشار‌های طاقت‌فرسایی دارد که عمدتاً متأثر از نابسامانی در مدیریت اقتصاد کلان است.
در این مدت، گزارش مرکز آمار از افزایش نسبی قیمت‌ها در گروه‌های مختلف مواد غذایی حکایت دارد، به طور مثال گروه نان و غلات افزایش قیمت در اقلامی مانند «ماکارونی و رشته آش» به میزان 6/4 درصد و «شیرینی خشک» با 1/3 درصد را تجربه کرده‌اند، اما این رشد قیمت‌ها در بازار واقعی بسیار فراتر است و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد تفاوت عمیقی بین ارقام رسمی و قیمت‌های کف بازار وجود دارد. به عنوان نمونه، قیمت نان سنگک در بازار تا 40هزار تومان نیز می‌رسد که این شکاف نشان‌دهنده ضعف شدید در نظارت و تنظیم بازار است.
حبوبات
با نگاهی به قیمت حبوبات، وضعیت مصرف‌کنندگان روشن‌تر می‌شود. کالا‌های مهمی که سهم زیادی در رژیم غذایی خانوار ایرانی دارند، به شکل قابل توجهی گران شده‌اند. برای مثال، عدس 900گرمی به قیمت 198هزار تومان، لوبیا قرمز 900گرم 251هزار تومان، لوبیا سفید 900گرم 325هزار تومان، لوبیا چشم بلبلی 900گرم 208هزارو550 تومان و لوبیا چیتی یک کیلو 470هزار تومان در بازار به فروش می‌رسند. لپه سفید چین نیز با قیمت 237هزار تومان، دال عدس 153هزارو454 تومان، نخود 219هزارو900 تومان، ماش 229هزار تومان، گندم پوست‌کنده 57هزارو413 تومان و جو پوست‌کنده 70هزار تومان، بخش مهمی از کالا‌های اساسی را تشکیل می‌دهند که افزایش قیمت آنها فشار سنگینی بر سفره مردم تحمیل کرده است.
گوشت
تغییرات قیمتی در گوشت قرمز و سفید نیز قابل توجه است. گوشت گوسفندی که سال‌ها به عنوان کالای لوکس و ارزشمند شناخته می‌شد، اکنون قیمت‌های نزدیک به مرز‌های نیم‌میلیون تا یک‌میلیون تومان را تجربه می‌کند. برای مثال، راسته گوسفندی با استخوان 760هزار تومان، گردن گوسفندی 680هزار تومان، سرددست گوسفندی 895هزار تومان، چرخ‌کرده مخلوط 626هزار تومان، ران گوسفندی 875 تا 990هزار تومان، شقه گوسفند 698هزار تومان و قلوه‌گاه بدون استخوان گوسفندی 495هزار تومان قیمتی نیست که به راحتی خانواده‌های متوسط توان تحمل آن را داشته باشند.
گوشت گوساله نیز با قیمت‌هایی از 865هزار تومان برای سردست تا 930هزار تومان برای راسته، بحران قیمت را نشان می‌دهد.
در بازار مرغ، قیمت‌ها هر چند نسبتاً کمتر از گوشت قرمز است، اما باز هم بسیار بالاست؛ سینه مرغ با استخوان و ساق مرغ هر کدام 240هزار تومان، مغز ران استخوان 215هزار تومان، ران مرغ 185هزار تومان و بال و کتف مرغ 175هزار تومان عرضه می‌شوند. این قیمت‌ها در مجموع فشار سختی بر مصرف‌کنندگان دارد.
لبنیات
لبنیات نیز از فشار‌های افزایش هزینه‌ها در امان نمانده‌اند. شیر پرچرب 946 میلی‌لیتر 54هزارو900 تومان، شیر کم‌چرب 950 میلی‌لیتر 51هزارو900 تومان و شیر کیسه‌ای 800 میلی‌لیتر 27هزار تومان هزینه‌ای است که خانواده‌ها برای تأمین لبنیات باید بپردازند. ماست چکیده هزارگرمی 165هزار تومان و ماست پرچرب 2 هزارگرمی 113هزار تومان قیمت دارند. پنیر سفید 400گرم 82هزار تومان و پنیر گوسفندی یک کیلو 525هزار تومان از دیگر اقلام لبنی گران به حساب می‌آیند. خامه نیم‌چرب 200گرم 67هزار تومان قیمت دارد و این ارقام نشان‌دهنده افزایش محسوسی است که طی ماه‌های گذشته شکل گرفته است.
ادویه‌جات
روغن مخصوص سرخ کردنی نیز که یکی از ضروری‌ترین کالا‌های آشپزخانه است به قیمت 132هزارو200 تومان رسیده و رب گوجه‌فرنگی 800گرمی با قیمت 84هزارو900 تومان در بازار عرضه می‌شود. در بخش ادویه‌ها نیز افزایش قیمت قابل توجهی دیده می‌شود؛ پودر زنجبیل با قیمتی ناچیز 450تومان از نوع پودری تا پودر فلفل سیاه یک کیلو که 910هزار تومان قیمت دارد، نمایانگر گستردگی بحران قیمت‌هاست. پاپریکا 350هزار تومان، زردچوبه 365هزار تومان، فلفل قرمز 300هزار تومان، پودر سیر 490هزار تومان، ادویه کاری 360هزار تومان و دارچین 430هزار تومان دیگر اقلامی هستند که افزایش آنها بر هزینه‌های خوراک افزوده است.
میوه و سبزی
افزون بر اینها، بخش میوه و سبزیجات هم با نوسانات قیمتی چشمگیر مواجه بوده است. هندوانه با 5/ 63 درصد افزایش قیمت، یکی از بیشترین رشد‌ها را داشته و خربزه با 8/ 29 درصد، پرتقال با 2/ 13 درصد و هلو با 6/ 10 درصد افزایش، در کنار حجم بالای تقاضا و شرایط فصلی، اوضاع را برای خانوار‌ها دشوار کرده‌اند، البته انار با کاهش 13درصدی قیمت همراه بوده و این تنها مورد استثنا در بازاری پرنوسان است.
در بازار، قیمت میوه‌ها به صورت مجزا هم گرانی را نشان می‌دهد، موز 160هزار تومان، گردو سبز 180هزار تومان، پسته سبز 590هزار تومان، انگور بیدانه 160هزار تومان، انگور سفید 150هزار تومان، گلابی 220هزار تومان، سیر 289هزار تومان، فلفل دلمه‌ای 65هزار تومان، کلم قرمز 60هزار تومان و هویج 34هزار تومان نمونه‌هایی بارز از این روند هستند. سبزیجات مانند پیاز 29هزار تومان، گل کلم 55هزار تومان، کاهو پیچ 70هزاروکاهو رسمی 60هزار تومان است، این افزایش را تأیید می‌کنند. سیب‌زمینی با قیمت 40هزار تومان و کدو سبز با قیمت 90هزار تومان افزایش بسیار چشمگیری داشته‌اند.
گرانی در تمام سطوح
وضعیت نان هم بسیار جالب توجه است، سنگک و بربری به ترتیب 40 و 25هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند که این قیمت‌ها بیشتر از آثار رسمی اعلام شده نان است.
مشکلات افزایش هزینه‌ها و رشد قیمت نهاده‌ها به همراه ضعف شدید نظارت و تنظیم بازار باعث شده است قیمت نان و سایر کالا‌های اساسی بسیار فراتر از توان بسیاری از مصرف‌کنندگان برود. در کنار اینها کره محلی با قیمت 580هزار تومان، کشک 130هزار تومان، کره 50گرمی پاستوریزه 35هزار تومان و دوغ کیسه‌ای 880میلی‌لیتر 28هزار تومان عرضه می‌شود که به وضوح نشان می‌دهد افزایش هزینه‌ها به تمام لایه‌های تولید و مصرف نفوذ کرده است.
تولیدکننده مقصر نیست
افزایش قیمت‌ها خیلی زود مستقیماً به سفره مردم وارد شده و در کنار دیگر مشکلات اقتصادی موجب شکل‌گیری نگرانی‌های گسترده‌ای درباره آینده معیشت خانوار‌ها شده است. در حقیقت، این نابسامانی‌ها ریشه در اقتصاد کلان کشورمان دارد که با ناهماهنگی‌های ساختاری، ضعف در نظام‌نامه‌های تنظیم بازار و مدیریت نامطلوب، شرایط تولیدی‌ها و کشاورزان را سخت کرده و زمینه را برای فعالیت دلالان و واسطه‌ها فراهم ساخته است.
باید توجه داشت که تولیدکنندگان و کشاورزان هم خود با بهای بالای نهاده‌ها، هزینه نیروی کار، مشکلات حمل‌ونقل و نوسانات متداول ارزی مواجهند و طبعاً مقصر افزایش قیمت‌ها نیستند، اما ناکارآمدی در نظام توزیع و ضعف در نظارت بازار باعث شده است فشار مضاعفی به مصرف‌کننده وارد و فاصله‌ای بالاتر از حد توان پرداخت او ایجاد شود، با این حال باید یادآوری کرد که این وضعیت به هیچ وجه پایان‌ناپذیر نیست.
راهکار‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت بسیاری وجود دارد که اگر دولت با اراده و اقدام قوی آنها را به اجرا بگذارد، می‌توان فضای بازار را به تعادل رساند.
پشتیبانی از تولید داخل، کنترل قیمت‌ها و ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین، نظارت دائم بر بازار و مقابله با واسطه‌گری‌های غیرقانونی و گسترش شبکه‌های توزیع منظم و هدفمند به ویژه برای کالا‌های اساسی، بخش‌های کلیدی این راهکار‌ها هستند.
وقتی نهاد‌های تصمیم‌گیرنده با انگیزه‌ای قوی، شفاف و پاسخگو وارد عمل می‌شوند، می‌توان شرایط را به طور محسوسی بهبود داد و فشار اقتصادی را روی اقشار آسیب‌پذیر کاست. افزایش قیمت‌هایی که امروز در بازار کالا‌های خوراکی مشاهده می‌شود علاوه بر افزایش هزینه‌های تولید، محصول ضعف مدیریت کلان، نبود نظارت کارآمد و جولان دادن دلالان و واسطه‌هاست. این مسائل باید با نگاه دقیق، رویکردی جامع و همت دولت و همکاری همه ذی‌نفعان پیگیری و حل شود تا بتوان زندگی روزمره مردم را آسان‌تر و تأمین مواد غذایی سالم و مقرون به صرفه را تضمین کرد.