ندای لرستان - مهر / تغییرات اقلیمی و مهاجرت، بحران‌های پیش‌روی کلانشهرها در ایران است.
امسال تابستان هوا به‌شدت گرم بود؛ تا جایی که خیلی‌ها حتی در همین تهران خودمان فکر مهاجرت و رفتن به یک منطقه خوش آب‌وهوا به سرشان زده؛ چه برسد به ساکنان مناطق گرمسیری جنوب کشور که واقعاً به‌خاطر شرایط اقلیمی به مهاجرت می‌اندیشند. البته قصه تغییر اقلیم و مهاجرت‌ها قصه امروز و دیروز نیست و از دهه‌های گذشته شاهد این مهاجرت‌های اجباری اقلیمی برای مردم بوده‌ایم، اما امسال اوضاع کمی متفاوت‌تر شده؛ چراکه این روزها دغدغه بی‌آبی و مشکلات انرژی هم به گرمای هوا اضافه شده است. استادان پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی چندی پیش صدویکمین نشست از سلسله‌نشست‌های تخصصی ویژه تغییر اقلیم را با موضوع تغییر اقلیم، جابه‌جایی جمعیت و مهاجرت با حضور کارشناسان برگزار کردند. دکتر علی‌اکبر شمسی‌پور، دانشیار اقلیم‌شناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران در این وبینار ضمن ارائه گزارشی از وضعیت و تأثیر مهاجرت‌های اقلیمی بر شهرهای مهاجرپذیری چون تهران، گفت: مهاجرت‌های اقلیمی زنگ خطری جدی برای امنیت انسانی، ثبات اجتماعی و توسعه پایدار است. برش‌هایی از مهم‌ترین بخش‌های ارائه شده در این وبینار پیش روی چشم شماست.
بازار ![]()
یک درجه گرما، 14 میلیارد مترمکعب آب
میانگین دمای هوای کشور با آهنگ افزایشی 0.4 درجه سلسیوس در هر درجه طی یک‌دهه گذشته بوده است. این هشدار علی‌اکبر شمسی‌پور را بخوانید: «درواقع افزایش یک درجه دما موجب هدر رفت 14 میلیارد مترمکعب آب به‌خاطر تبخیر شدید می‌شود. همه این شرایط دست به‌دست هم می‌دهند تا امروز شاهد تغییر ناحیه‌بندی‌های اقلیمی در ایران باشیم؛ به‌طوری‌که نواحی بسیار گرم و خشک با بارش‌های بسیار کم از همه‌جا بیشتر است.»
بحران آب در 30 استان کشور
امسال بحران آب در کشور در همه استان‌ها به جز یک استان وجود داشته و همین مسئله باعث شده از شرق تا غرب و از جنوب تا شمال را که بررسی کنیم، بحران آب خودنمایی کند. به‌گفته شمسی‌پور، این بحران آبی باعث‌شده تا ما شاهد خشک شدن چاه‌های آبی در کشور در کنار خشک‌شدن دریاچه ارومیه و… باشیم: «مطابق آمار درگاه رسمی مرکز آمار ایران در بازه زمانی 1385 تا 1390 حدود 5 میلیون نفر در داخل کشور مهاجرت کرده‌اند که این رقم معادل 7 درصد از جمعیت کشور است.» شمسی‌پور یادآور می‌شود که 40 درصد این مهاجرت‌ها داخل استانی، 60 درصد خارج استانی، 80 درصد از مناطق روستایی به مناطق شهری و 20 درصد به مناطق روستایی بوده است.
یک هشدار جدی
ایران در یک‌دهه آینده به‌شدت درگیر مهاجرت‌های اقلیمی خواهد شد و این زنگ خطری است که مسئولان باید به آن توجه کنند. این هشداری است که علی‌اکبر شمسی‌پور، دانشیار اقلیم‌شناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران می‌دهد: «ما امروز در شهرهای مهاجر پذیرمان با چالش‌های بسیاری روبه‌رو هستیم؛ از فشار بر منابع حیاتی مثل آب، برق و گاز گرفته تا زمین، مسکن، حمل‌ونقل، ترافیک و انفجار مراکز بهداشتی و درمانی.» البته او معتقد است چالش‌های اجتماعی ناشی از مهاجرت‌های افسارگسیخته کیفیت زندگی مردم را هم تحت‌تأثیر قرار داده است: «فقر و حاشیه‌نشینی شهری، بازار کار، انزوای اجتماعی مهاجران، تنش‌های محلی و ناامنی اجتماعی همه از دغدغه‌های امروز جوامع مهاجرپذیر است. مهاجرانی که عمدتاً از 104 هزار روستای کشور طی 60 سال به سمت شهرها مهاجرت کرده‌اند و ما در این مدت شاهد تخلیه 34 هزار روستا به‌خاطر نبود آب بوده‌ایم.» البته براساس آمار و ارقامی که این استاد دانشگاه ارائه می‌دهد استان‌های تهران، البرز، همدان، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان و گلستان جزو استان‌های مطرح در حوزه حاشیه‌نشینی هستند و رشد 400 درصدی حاشیه‌نشینی در استان گلستان طی 10 سال اخیر بیانگر این موضوع است.
70 درصد جمعیت تهران مازاد است
70 درصد جمعیت تهران مازاد است؛ این نتیجه تحقیقات و مطالعات علمی است که به‌گفته شمسی‌پور، باید خیلی جدی به آن توجه کرد؛ چراکه با توجه به این مسئله، تهران روزبه‌روز هم در منابع اکولوژیک دچار مشکل می‌شود و هم ناترازی‌های انرژی در آن به چالش حیاتی تبدیل خواهد شد: «البته در کنار تهران شهرهایی مانند اصفهان، مشهد، اراک، تبریز و مشهد هم همین وضعیت را دارند.»