ندای لرستان - اقتصاد آنلاین / روپیه هند در سال 2025 به ضعیف‌ترین ارز آسیا بدل شده و بزرگ‌ترین افت سالانه خود را از زمان جنگ اوکراین تجربه می‌کند. تعرفه‌های بالای آمریکا بر صادرات هند و خروج گسترده سرمایه‌گذاران خارجی، فشار مضاعفی بر ارز ملی این کشور وارد کرده‌اند.
روپیه هند در حال حاضر بدترین عملکرد را در میان ارزهای آسیایی در سال 2025 دارد. همچنین این واحد پولی در مسیر ثبت بزرگ‌ترین کاهش سالانه خود از سال 2022 قرار گرفته است؛ سالی که تهاجم روسیه به اوکراین موجب جهش قیمت نفت به بالای 100 دلار در هر بشکه شد و ضربه سنگینی به هند وارد کرد، کشوری که حدود 90 درصد از نفت خام خود را وارد می‌کند.
با این حال، ضعف امسال روپیه عمدتاً ناشی از تعرفه‌های بالاتر آمریکا بر صادرات هند و خروج سرمایه‌گذاران خارجی از بازار سهام محلی بوده است.
بازار ![]()
بانک مرکزی هند، به‌منظور تثبیت ارزش روپیه، از پایان ژوئیه تاکنون بیش از 30 میلیارد دلار از دارایی‌های ارزی خود را به فروش رسانده است؛ اقدامی که به گفته تحلیل‌گران بلومبرگ اکونومیکس، موجب جلوگیری از ثبت کف جدیدی برای این ارز در اواسط اکتبر شد.
اما در 21 نوامبر، روپیه به 89.4812 در برابر دلار آمریکا سقوط کرد؛ رخدادی که نشان‌دهنده توقف مداخله بانک مرکزی در حمایت از ارز بود. تحلیل‌گران بر این باورند که بانک مرکزی هند در تلاش برای حفظ ذخایر ارزی خود در صورت به تعویق افتادن مذاکرات تجاری با آمریکا است.
آینده نامشخص ارز ملی هند؛ امکان مداخله دوباره بانک مرکزی
اکنون روپیه در نقطه‌ای حساس قرار دارد. بهبود احتمالی روابط تجاری آمریکا و هند و کاهش نرخ تعرفه‌ها می‌تواند فشار را از روی این ارز بردارد. اما در صورت عدم تحقق این سناریو، ممکن است بانک مرکزی ناچار به حمایت بیشتر از روپیه شود.
روپیه ابتدا در ماه ژانویه افت کرد، سپس در مارس و آوریل اندکی در برابر دلار تقویت شد. در اوایل ماه مه، این ارز در قوی‌ترین وضعیت خود با نرخ 83.7538 در برابر دلار معامله شد. این مقطع زمانی مصادف با امیدواری سرمایه‌گذاران به انعقاد توافق تجاری زودهنگام میان هند و آمریکا بود. انتظار کاهش تعرفه‌ها بر صادرات هند، خوش‌بینی را نسبت به ورود سرمایه خارجی به این کشور افزایش داد؛ چرا که شرکت‌ها به دنبال جایگزین‌هایی برای چین به‌عنوان قطب تولید بودند.
اما در ماه ژوئیه ورق برگشت؛ زمانی که رئیس‌جمهور دونالد ترامپ اعلام کرد قصد دارد تعرفه‌هایی بالاتر از حد انتظار وضع کند و همچنین تهدید کرد هند را به دلیل خرید انرژی و تسلیحات از روسیه مجازات خواهد کرد. این تعرفه‌ها، امید دهلی‌نو برای برخورداری از مزایای ویژه نسبت به سایر کشورهای آسیایی را نقش بر آب کرد و روپیه بدترین افت ماهانه خود از سال 2022 را تجربه کرد. در ماه اوت، آمریکا تعرفه‌ای 50 درصدی بر اکثر صادرات هند اعمال کرد؛ بالاترین نرخ در میان کشورهای آسیا. همچنین تعرفه ثانویه‌ای 25 درصدی نیز برای تجارت هند با روسیه در نظر گرفت. در پی این اقدامات، روپیه بارها به کف‌های تاریخی جدیدی رسید و از مرز 88 در برابر دلار عبور کرد.
تعرفه‌های تنبیهی و خروج سرمایه؛ فشار مضاعف بر روپیه
در ماه سپتامبر، ارزش روپیه بیشتر تضعیف شد؛ پس از آن‌که گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه رئیس‌جمهور ترامپ از کشورهای اروپایی خواسته است تعرفه‌های مشابهی را به دلیل روابط تجاری هند با روسیه اعمال کنند. همچنین اعلام شد که آمریکا قصد دارد هزینه ویزای تخصصی H-1B را از چند صد دلار به 100 هزار دلار افزایش دهد؛ ویزایی که بخش عمده دریافت‌کنندگان آن از اتباع هندی هستند.
خروج گسترده سرمایه‌گذاران خارجی از بازار سهام هند ناشی از تعرفه‌های آمریکا، ارزش‌گذاری بالای سهام و نگرانی‌ها درباره رشد اقتصادی و درآمدهای ضعیف شرکت‌ها، فشار مضاعفی بر روپیه وارد کرده است. تا تاریخ 25 نوامبر، سرمایه‌گذاران خارجی حدود 16.3 میلیارد دلار از سهام هند خارج کرده‌اند؛ رقمی که نزدیک به رکورد خروج سرمایه در سال 2022 است.
معامله‌گران بر این باورند که بانک مرکزی هند در طول سال، به‌صورت مقطعی برای تثبیت ارز مداخله کرده است، به‌ویژه در ماه‌های فوریه و اکتبر. اما در 21 نوامبر، روپیه به‌طور ناگهانی به پایین‌ترین سطح تاریخی خود سقوط کرد؛ نشانه‌ای از اینکه بانک مرکزی در آن زمان تصمیم گرفت دخالتی نکند.
راهبرد مداخله بانک مرکزی هند؛ تغییر رویکرد در دوره جدید
رئیس بانک مرکزی بارها تأکید کرده است که این نهاد تنها در صورت نوسانات شدید در بازار ارز مداخله می‌کند و هدف‌گذاری مشخصی برای نرخ ارز ندارد. این بانک معمولاً با فروش دلار از ذخایر ارزی خود وارد عمل می‌شود تا از رشد بی‌رویه دلار جلوگیری کند و از ارزش روپیه پشتیبانی نماید. همچنین از طریق قراردادهای مشتقه برون‌مرزی، تعهد فروش دلار در آینده را می‌پذیرد. ذخایر ارزی هند اکنون حدود 693 میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ از بزرگ‌ترین ذخایر جهان که برای تأمین واردات حدود 11 ماه کافی است.
اگرچه بانک مرکزی در سال‌های گذشته بارها به‌طور قاطع مداخله کرده است، اما گفته می‌شود از زمان انتصاب رئیس جدید در دسامبر 2024، رویکردی محتاطانه‌تر اتخاذ شده است.
در 26 نوامبر، صندوق بین‌المللی پول راهبرد ارزی هند را مورد بررسی قرار داد و رژیم ارزی این کشور را «نظام خزنده مشابه» توصیف کرد؛ به این معنا که بانک مرکزی به‌تدریج و در مقیاس کوچک نرخ ارز را بر اساس اختلاف تورم با آمریکا یا شرکای تجاری دیگر تنظیم می‌کند. این تغییر نشان‌دهنده فاصله گرفتن از مداخلات شدید پیشین است.
ادامه کاهش ارزش روپیه؛ هشدار تحلیل‌گران درباره پایداری سیاست‌های ارزی
با وجود رویکرد جدید و محتاطانه‌تر بانک مرکزی، زمانی که روپیه در اواسط اکتبر به نرخ 89 در برابر دلار نزدیک شد، مقامات این نهاد نگران شدند و اعلام کردند که تا تثبیت ارز، مداخله خواهند کرد. این اقدام باعث ثبات موقت در بازار شد، اما در هفته پایانی اکتبر، ارز مجدداً سقوط کرد؛ موضوعی که نشان از فشار مداوم بر روپیه دارد.
برخی تحلیل‌گران بر این باورند که دفاع بانک مرکزی از روپیه در محدوده 88.8 در برابر دلار آمریکا در شرایط فعلی پایدار نیست؛ چرا که کسری تجاری گسترده، ورود ضعیف سرمایه‌های پورتفوی و کاهش ذخایر ارزی، همگی مانعی بر سر راه حفظ این سطح هستند. به گفته اقتصاددانان بلومبرگ، این حرکت احتمالاً تاکتیکی بوده و با هدف حفظ منابع برای دوره‌ای طولانی و پرنوسان در جریان مذاکرات تجاری میان آمریکا و هند انجام شده است. برآورد می‌شود بانک مرکزی از پایان ژوئیه تاکنون حدود 32.8 میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را مصرف کرده است.
چرا روپیه ضعیف‌تر از سایر ارزهای آسیایی عمل کرده است؟
افت کلی ارزش روپیه در سال جاری چندان غیرمنتظره نبوده است؛ این ارز از سال 2018 تاکنون هر سال بخشی از ارزش خود را از دست داده است. در واقع، رئیس بانک مرکزی هند، «سانجای مالهوترا»، در مصاحبه‌ای در تاریخ 24 نوامبر، ضعف روپیه را کم‌اهمیت جلوه داد و گفت که این روند با توجه به شکاف تورمی میان هند و اقتصاد‌های پیشرفته، قابل انتظار است.
آنچه ضعف روپیه را برجسته کرده، این است که در حالی که دلار آمریکا خود در حال تضعیف بوده، بسیاری از ارزهای بازار‌های نوظهور مانند دلار تایوان، رینگیت مالزی و بات تایلند تقویت شده‌اند.
یکی از دلایل این تفاوت آن است که کشور‌هایی مانند تایوان و مالزی با تعرفه‌های بسیار کمتری از سوی آمریکا مواجه‌اند. در حالی که اقتصاد هند اگرچه عمدتاً بر بازار داخلی تکیه دارد—به‌شدت از این تعرفه‌ها آسیب دیده است، زیرا ایالات متحده بزرگ‌ترین بازار صادراتی هند محسوب می‌شود.
کسری حساب جاری و تأثیر آن بر ارزش روپیه
یکی دیگر از عوامل تضعیف ارز ملی هند، کسری مداوم حساب جاری این کشور است؛ به این معنا که هند بیش از آنچه صادر می‌کند، واردات دارد. برای پرداخت هزینه این واردات، هند مجبور است ارز خارجی معمولاً دلار آمریکا خریداری کند؛ اقدامی که تقاضا برای روپیه را کاهش می‌دهد. در مقابل، کشور‌هایی مانند تایوان، مالزی، تایلند و کره جنوبی همگی با مازاد حساب جاری مواجه‌اند؛ یعنی صادراتشان بیش از واردات است و از فروش‌های خارجی خود ارز خارجی به دست می‌آورند.
ترس از ادامه کاهش ارزش دلار آمریکا در سایه تنش‌های تجاری، عدم قطعیت‌های سیاست‌گذاری و احتمال کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو، باعث شده تا صادرکنندگان در سایر کشورهای آسیایی بیش از گذشته دلار‌های خود را به فروش برسانند و درآمد ارزی‌شان را به ارزهای محلی تبدیل کنند؛ اقدامی که موجب تقویت ارزهای آن کشور‌ها شده است.
مزایا و معایب تضعیف روپیه؛ فرصت‌ها و تهدید‌ها
ضعف روپیه می‌تواند مزایایی نیز به همراه داشته باشد. کاهش ارزش ارز ملی باعث می‌شود کالا‌ها و خدمات هندی در بازار‌های جهانی ارزان‌تر و رقابتی‌تر شوند؛ موضوعی که می‌تواند به کاهش فشار‌های ناشی از تعرفه‌ها بر صادرکنندگان کمک کند و در عین حال، به گسترش بازار‌های صادراتی هند از جمله از طریق توافق‌نامه‌های تجاری با کشور‌هایی مانند بریتانیا بینجامد.
همچنین برای خانواده‌های کارگران هندی مقیم خارج که پول به کشور ارسال می‌کنند، این وضعیت سودمند است. هند بزرگ‌ترین دریافت‌کننده حواله‌های ارزی در جهان است؛ به‌طوری که طبق گزارش بانک جهانی، در سال 2024 بیش از 137 میلیارد دلار حواله به این کشور ارسال شده است. تضعیف ارز بدین معناست که هر دلار حواله‌شده، روپیه بیشتری خریداری می‌کند و این موضوع موجب افزایش درآمد خانوار و مصرف داخلی می‌شود.
اما در سمت منفی، کاهش ارزش روپیه موجب می‌شود واردات برای هند گران‌تر شود. این موضوع قیمت کالا‌های ضروری مانند نفت، کود شیمیایی و لوازم الکترونیکی را که اغلب از خارج وارد می‌شوند، افزایش می‌دهد.