ندای لرستان - ایران / «تأملی در مورد مفهوم حقوقی اسنپ‌بک» عنوان یادداشت روز در روزنامه ایران به قلم هادی خسروشاهین است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
روز شنبه 29 شهریور ماه رسانه‌های ایران پر بود از تعابیری که کمتر با واقعیت حقوقی قطعنامه 2231 مطابقت داشت. تعابیری نظیر«نقطه؛ سرخط»، «رأی شورای امنیت به بازگشت تحریم‌ها»، «طرح لغو تحریم‌ها در شورای امنیت رأی نیاورد» و ...
معنای ضمنی و بعضاً آشکار همه این عناوین خبری تأکید اشتباه بر فعال شدن اسنپ بک است؛ در حالیکه چنین نتیجه‌ای را نمی‌توان از مفاد قطعنامه 2231 برداشت کرد. بندهای 9 تا 12 این قطعنامه تفکیک مشخص و روشنی بین فرآیند اسنپ‌بک و فعال شدن آن انجام می‌دهد که ظاهراً بی‌توجهی به این دو مفهوم سبب‌ساز حک شدن برخی تیترهای ناصواب بر پیشانی رسانه‌های بر‌خط یا مکتوب کشور شده است.
نکته بنیادین در این قطعنامه رعایت دو شرط مهم «عدم تصمیم‌گیری در مورد ادامه تعلیق تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران» و «تداوم عدم تصمیم‌گیری در یک بازه زمانی 30 روزه» برای تحقق اسنپ‌بک است. به عبارت دیگر فرآیند اسنپ‌بک بدون تحقق این دو شرط همچنان در مرحله فرآیند باقی می‌ماند و به حوزه عملیاتی شدن نمی‌رسد. نکته حائز اهمیت دیگر در مورد نقطه آغاز فرآیند است که به لحظه اعلامیه کشورهای مدعی نقض تعهدات برجام توسط ایران بازمی‌گردد. این نقطه آغاز با تحویل شکوائیه تروئیکای اروپا از ایران به شورای امنیت در روز پنجشنبه 6 شهریور کلید خورد و به همین دلیل بازه 30 روزه از همین زمان کلیدی آغاز می‌شود و قطعنامه رأی‌گیری شده در روز جمعه اگرچه شرط اول را پوشش می‌دهد اما نافی شرط دوم و بازه زمانی 30 روزه است.
در واقع آنچه روز جمعه در صحن شورای امنیت اتفاق افتاد، در چهارچوب بند11 قطعنامه است. در این بند تأکید شده است که «شورای امنیت پس از دریافت اعلامیه طرفین مشارکت‌کننده برجام در مورد نقض این توافقنامه باید طی 30 روز در مورد پیش‌نویس یک قطعنامه برای ادامه اجرای لغو در بند 7(الف) قطعنامه2231 رأی‌گیری کند، اما اگر ظرف 10 روز از اعلامیه فوق الذکر، هیچ طرفی از شورای امنیت چنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای رأی‌گیری ارائه نکرد، رئیس شورای امنیت بایستی چنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را ارائه کند و آن را ظرف 30 روز از زمان اعلامیه فوق‌الذکر به رأی بگذارد». اتفاقی که در واقع روز جمعه در نیویورک بوقوع پیوست؛ تصمیم‌گیری در مورد پیش‌نویس پیشنهادی کره‌جنوبی به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت بود. در واقع رئیس دوره‌ای در چهارچوب یک قطعنامه رویه‌ای نه ماهوی به دلیل تصریح تکلیف این بازیگر در بند11 قطعنامه 2231 اقدام به رأی‌گیری بر اساس مدل رأی‌گیری یالتا(رأی با اکثریت 9 رأی) و بدون حق وتو گرفت تا به نوعی مانع از فعال شدن اسنپ‌بک در پایان روز سی‌ام شود که به دلیل مخالفت 9 عضو، موفقیتی در این مسیر حاصل نکرد؛ در واقع عدم موفقیت در جلب آرای اکثریت برای ادامه لغو تحریم‌های ایران از نظر قطعنامه 2231 به معنای تداوم وضعیت عدم تصمیم‌گیری است اما این شرط لازم برای فعال شدن اسنپ‌بک است ولی شرط کافی نیست. این وضعیت عدم تصمیم‌گیری باید تا 30 روز ادامه پیدا کند. بند12 قطعنامه در این باره تصریح می‌کند: «اگر شورای امنیت یک قطعنامه وفق بند 11 برای ادامه اجرای لغوهای بند 7(الف) تصویب نکرد، {در اینجا بر وضعیت عدم تصمیم‌گیری تصریح شده است} آنگاه پس از سی‌امین روز متعاقب دریافت اعلامیه از نیمه شب به وقت گرینویچ، تمام مفاد قطعنامه‌های 1696، 1737، 1747، 1803، 1835 و 1929 باید به همان نحوی که پیش از تصویب این قطعنامه{قطعنامه 2231} اجرا می‌شدند، اعمال شوند.»
بازار ![]()
می‌توان از این مقدمات حقوقی حداقل دو نتیجه‌گیری کرد: اول اینکه ما هنوز در مرحله فرآیند اسنپ‌بک هستیم و ششم مهر، روز فعال شدن اسنپ‌بک خواهد بود و این تاریخ البته بدون یا همراه با قطعنامه رویه‌ای مطرح شده در جمعه گذشته در شورای امنیت کلید می‌خورد (به دلیل تأکید قطعنامه 2231 بر عدم تصمیم‌گیری در مورد ادامه لغو تحریم‌ها به عنوان شرط لازم فعال شدن اسنپ بک). دوم اینکه به دلیل تداوم وضعیت عدم تصمیم‌گیری در بازه زمانی 30 روز به عنوان شرط کافی بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت علیه ایران، همچنان حدود یک هفته فرصت برای دیپلماسی باقی است، حتی اگر این شرط، تنها شانس تحقق روی کاغذ را داشته باشد. در واقع یکی از اعضای دائم یا غیردائم که البته مشارکت کننده در برجام نیز باشد، می‌تواند با مطرح کردن پیش‌نویس تمدید قطعنامه 2231 به دلیل توافق سیاسی بیرون از صحن شورای امنیت مانع از فعال شدن اسنپ‌بک حتی یک دقیقه قبل از زمان موعود { پس از سی‌امین روز متعاقب دریافت اعلامیه از نیمه شب به وقت گرینویچ} شود.
نکته پایانی اینکه شانس عدم فعال شدن اسنپ‌بک با توجه به قرائن و شواهد متعدد سیاسی به احتمال زیاد صرفاً روی کاغذ است؛ اما این را نیز نباید فراموش کرد که قطعنامه‌های قبل از 2231 در زمانه اجماع میان قدرت‌های بزرگ به تصویب رسیدند ولی همین جمعه گذشته روسیه، چین، الجزایر و پاکستان به همین قطعنامه رویه‌ای کره‌جنوبی در مورد تداوم لغو تحریم‌های ایران رأی مثبت دادند. بر این پایه باید تأکید کرد که قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت در فضای کاملاً متفاوتی نسبت به زمان تصویب‌شان دوباره بازخواهند گشت و با پیچیدگی‌های سیاسی بیشتر در جهان امروز دوباره اجرایی خواهند شد. هزینه بازگشت این قطعنامه‌ها برای ایران البته امری بدیهی است ولی سقف این هزینه‌ها نسبت به دوره پیشین و همزمان با ورود جهان به عصر رقابت قدرت‌های بزرگ حتماً کوتاه‌تر خواهد بود.