ندای لرستان - مهر / منطقه حفاظت‌شده قالیکوه در الیگودرز، این گنجینه بی‌همتای تنوع زیستی زاگرس، امروز با چالش جدی شکار و صید غیرمجاز روبروست.
استان لرستان به واسطه شرایط اقلیمی خاص، توپوگرافی کوهستانی و تنوع زیستی بالا، میزبان تعدادی از مهم‌ترین مناطق چهارگانه حفاظتی کشور است که تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند.
بازار
لرستان؛ کانون تنوع زیستی و مناطق چهارگانه حفاظت‌شده
از جمله این مناطق می‌توان به منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه، منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه خرم‌آباد، منطقه حفاظت‌شده قالیکوه الیگودرز، منطقه حفاظت‌شده شادابکوه پلدختر و پناهگاه حیات‌وحش سفیدکوه ازنا اشاره کرد؛ زیستگاه‌هایی ارزشمند برای گونه‌های کمیاب و در معرض خطر انقراض.
![]()
در این میان، قالیکوه الیگودرز به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی تنوع زیستی استان، به‌ویژه برای پرندگان کمیاب، پستانداران کوهستانی و اکوسیستم‌های جنگلی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
با این حال، تکرار تخلفات زیست‌محیطی از جمله شکار غیرمجاز، صید بی‌رویه ماهی و پرندگان زینتی، برداشت زغال جنگلی و تخریب زیستگاه‌ها، این منطقه و سایر نواحی چهارگانه را با تهدید جدی مواجه کرده است.
قالیکوه الیگودرز؛ زیستگاهی کلیدی برای گونه‌های نادر
در شرایطی که مناطق حفاظت‌شده لرستان به‌ویژه قالیکوه در شهرستان الیگودرز به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های مهم حیات‌وحش و گونه‌های کمیاب گیاهی و جانوری شناخته می‌شوند، روند شکار و صید غیرمجاز، زنگ خطر جدی برای تنوع زیستی این منطقه به‌صدا درآورده است.
با وجود تلاش‌های نیروهای یگان حفاظت محیط زیست، شاهد تکرار تخلفات طی سال‌های اخیر هستیم و همین امر ضرورت تقویت منابع حفاظتی، تجهیزات نظارتی و نیز همکاری عمومی در گزارش‌دهی تخلفات را به یک اولویت تبدیل کرده است.
زنگ خطر برای حیات‌وحش در قلب زاگرس
گزارش اخیر در مورد کشف و دستگیری 8 گروه متخلف در الیگودرز، تنها نمونه‌ای از این مشکلات زیست‌محیطی در قلب زاگرس است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان اظهار داشت: با توجه به افزایش رصد و پایش مستمر مناطق تحت حفاظت در شهرستان الیگودرز، نیروهای یگان حفاظت محیط زیست این شهرستان در عملیات‌های مختلف موفق به شناسایی و دستگیری 8 گروه متخلف زیست‌محیطی شدند.
وی افزود: این اقدامات در راستای اجرای دقیق مقررات حفاظت از تنوع زیستی، صیانت از گونه‌های جانوری و مقابله با هرگونه تخلف در زمینه شکار و صید در منطقه حفاظت‌شده قالیکوه و سایر حوزه‌های آبی انجام گرفته است.
کشف سلاح شکاری، زغال بلوط و ابزار صید غیرمجاز
فرمان‌پور با تشریح جزئیات کشفیات، اعلام کرد: از این متخلفان، اقلام قابل توجهی ابزار و ادوات شکار و صید کشف و ضبط شد.
وی توضیح داد: چهار گروه متخلف در منطقه حفاظت‌شده قالیکوه ، پیش از اقدام به شکار به همراه 3 قبضه اسلحه شکاری دستگیر شدند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان اضافه کرد: همچنین 5 کیسه زغال بلوط به وزن 100 کیلوگرم از آنها کشف شد.
فرمان‌پور بیان کرد: همچنین سه گروه متخلف در حوزه‌های آبی به همراه 51 عدد لنسر ، 100 تخته تور پرتابی، 1500 متر تور دامی و 100 کیلوگرم ماهی کپور شناسایی و متوقف شدند.
وی گفت: در عملیات دیگری، 3 گروه متخلف زنده‌گیر پرندگان زینتی دستگیر شدند که در بازرسی از آنها 38 قطعه پرنده تزئینی از گونه سهره طلایی، 3 تخته تور دامی پرنده، 12 عدد قفس نگهداری جوجه و تله پرنده و دیگر ادوات مرتبط کشف شد.
ارجاع پرونده متخلفان به مراجع قضائی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان در ادامه سخنان خود اظهار داشت: پس از تنظیم صورت‌جلسه اولیه، همه متخلفان به همراه مستندات و اقلام کشف‌شده، جهت طی مراحل قانونی به مراجع قضائی ارجاع شدند.
وی گفت: همچنین ادوات کشف‌شده اعم از سلاح، ابزار صید، تورها، قفس‌ها و سایر لوازم مرتبط، تا زمان صدور رأی قطعی توسط دستگاه قضائی، به‌صورت امانی در اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان لرستان نگهداری می‌شود.
برخورد قاطع با متخلفان برای حفاظت از تنوع زیستی
فرمان‌پور در ادامه با هشدار به متخلفان زیست‌محیطی تأکید کرد: برخورد با شکار و صید غیرمجاز به‌ویژه در مناطق حفاظت‌شده، از اولویت‌های اصلی اداره‌کل محیط زیست است.
وی تصریح کرد: مأموران یگان حفاظت با گشت‌های شبانه‌روزی، کوچک‌ترین فعالیت غیرقانونی را رصد و پیگیری می‌کنند.
قدردانی از تلاش محیط‌بانان و مشارکت مردمی
فرمان‌پور ضمن قدردانی از تلاش شبانه‌روزی نیروهای یگان حفاظت محیط زیست شهرستان الیگودرز، از شهروندان خواست در صورت مشاهده هرگونه فعالیت مشکوک یا موارد مربوط به تخلفات زیست‌محیطی، مراتب را از طریق تماس با سامانه 1540 یا مراجع محلی محیط زیست گزارش دهند تا اقدامات قانونی لازم صورت گیرد.
هشدار جدی به شکارچیان و صیادان غیرمجاز
برخورد با متخلفان زیست‌محیطی با قاطعیت و بدون اغماض در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان با هشدار مجدد نسبت به عواقب قانونی و تبعات شدید صید و شکار غیرمجاز، تأکید کرد: برخورد با متخلفان زیست‌محیطی با قاطعیت و بدون اغماض در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و در این زمینه تعامل کامل با دستگاه قضائی برقرار است.
وی ضمن قدردانی از تلاش شبانه‌روزی محیط‌بانان شهرستان الیگودرز، افزود: حفظ اکوسیستم طبیعی، حمایت از تنوع زیستی و جلوگیری از انقراض گونه‌های ارزشمند جانوری تنها با همراهی مردم و مشارکت عمومی میسر است.
درخواست مشارکت مردمی برای حفظ محیط زیست
وی تأکید کرد: نقش مردم در حفاظت از سرمایه‌های طبیعی کشور، نقشی بی‌بدیل است و ما از هرگونه همکاری و اطلاع‌رسانی که به حفظ زیست‌بوم‌های ارزشمند لرستان کمک کند، استقبال می‌کنیم.
بنابراین گزارش، مناطق حفاظت‌شده به عنوان ذخایر طبیعی و زیستی ارزشمند، نقشی حیاتی در تأمین خدمات اکوسیستمی چندگانه دارند که این خدمات، از تولید آب و ترسیب کربن تا حفاظت از تنوع زیستی و تولید منابع دارویی را شامل می‌شود.
در ایران، به ویژه استان لرستان با اقلیم خاص و تنوع زیستی غنی، این مناطق از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و حفاظت از آنها به یکی از اولویت‌های سازمان حفاظت محیط زیست تبدیل شده است.
طرح ارزش‌گذاری خدمات اکوسیستمی در قالیکوه
الناز کیوانی، مدیر دفتر اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت محیط زیست، پیش از این در سخنانی گفته بود: از جمله اقدامات مهم سازمان در این زمینه، اجرای طرح ارزش‌گذاری خدمات اکوسیستمی در استان لرستان و به ویژه در منطقه حفاظت‌شده قالیکوه است.
وی بیان کرد: این طرح با هدف شناسایی ارزش‌های اقتصادی و زیست‌محیطی منطقه و ذی‌نفعان آن، زمینه‌ساز توسعه مشاغل سبز و اقتصاد پایدار در این منطقه شده است.
کیوانی همچنین از پیشبرد طرح تکمیلی امکان‌سنجی اجرای برنامه پرداخت برای خدمات اکوسیستمی (PES) در قالیکوه خبر داد که می‌تواند به معیشت پایدار جوامع محلی کمک کند.
مدیر دفتر اقتصاد و فناوری سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ابزار ارزیابی منافع مناطق حفاظت‌شده (PA-BAT) که توسط صندوق جهانی طبیعت و اتحادیه جهانی حفاظت توسعه یافته، در این طرح کاربردی شده است. این ابزار با تمرکز بر شناخت ارزش‌ها و جریان منافع میان ذی‌نفعان، امکان تعادل میان اهداف حفاظتی و نیازهای اقتصادی را فراهم می‌آورد. استفاده از این روش‌ها موجب شده تا برنامه‌ریزی‌های مدیریتی مناطق حفاظت‌شده به شکلی دقیق‌تر و منطبق بر واقعیت‌های منطقه‌ای صورت گیرد.
در نهایت، کیوانی خاطرنشان کرد که این تجربه‌ها و ابزارها، نمونه‌های موفقی در کشورهای مختلف دنیا از جمله آمریکا، ترکیه و کلمبیا دارند و امید می‌رود با به‌کارگیری این روش‌ها در لرستان، علاوه بر حفظ تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی، شاهد ارتقای کیفیت زندگی و توسعه پایدار اقتصادی در مناطق حفاظت‌شده باشیم.
قالیکوه از برجسته‌ترین ارتفاعات جنوب‌غربی ایران
بنابراین گزارش، رشته‌کوه قالیکوه (یا غالیه‌کوه)، یکی از برجسته‌ترین ارتفاعات جنوب‌غربی ایران و از شاخه‌های زاگرس مرکزی است که در 80 کیلومتری جنوب‌غربی شهرستان الیگودرز و در بخش بشارت زلقی قرار گرفته است.
این کوه که بلندترین قله آن 4055 متر ارتفاع دارد، نه تنها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد کوهنوردی در غرب کشور شناخته می‌شود، بلکه به دلیل تنوع زیستی استثنایی، دشت‌های گل لاله واژگون و موقعیت اکولوژیکی منحصربه‌فرد، جایگاهی ویژه در میان مناطق چهارگانه حفاظت‌شده کشور دارد.
ضرورت تقویت تجهیزات، آموزش و مشارکت مردمی
قالیکوه در سال‌های اخیر با افزایش فشارهای انسانی از جمله شکار و صید غیرمجاز، برداشت غیرقانونی زغال، تخریب پوشش گیاهی و تعرض به حریم‌های بوم‌شناختی مواجه شده است
قالیکوه زیستگاه گونه‌های نادری از جمله خرس قهوه‌ای، گرگ، گراز ، پرندگان شکاری و گونه‌های کمیاب گیاهی است و به‌عنوان سرچشمه اصلی رودخانه دز، نقشی کلیدی در تأمین منابع آبی منطقه ایفا می‌کند.
این کوه همچنین محل ییلاقی عشایر بختیاری است که با سبک زندگی سنتی، در حفظ تعادل بوم‌شناختی منطقه نقش داشته‌اند.
اما با وجود این ارزش‌های طبیعی و فرهنگی، قالیکوه در سال‌های اخیر با افزایش فشارهای انسانی از جمله شکار و صید غیرمجاز، برداشت غیرقانونی زغال، تخریب پوشش گیاهی و تعرض به حریم‌های بوم‌شناختی مواجه شده است؛ وضعیتی که حفاظت مستمر، مشارکت مردمی، افزایش نظارت و برخورد قانونی قاطع با متخلفان را بیش از هر زمان دیگری ضروری می‌سازد.