ندای لرستان -  نامش «فلک الافلاک» است یعنی «سپر سپهران»، اما این روزها اجرای طرح‌های مختلف آزادسازی حریم، ساماندهی و استحکام‌بخشی آن همچنان اجرا نشده تا نگرانی‌ها پیرامون این بنای تاریخی هر روز مضاعف‌تر شود.
آخرین بار موضوع کابل کشی در این قلعه تاریخی ورد زبان‌ها شد تا موضوع استحکام‌بخشی دوباره به سر خط خبرها بیاید، موضوعی که سالهاست مورد بی توجهی متولیان امر قرار گرفته تا هر روز حال این بنای تاریخی نسبت به روز قبل حادتر شود.
طرح استحکام‌بخشی و لرزه‌خیزی قلعه تاریخی فلک الافلاک سال‌هاست که به دلایل مختلفی تکمیل‌نشده و امروز شاهد مشکلاتی در این بنای تاریخی هستیم، مشکلاتی که با هشدار کارشناسان مواجه شده است.
قلعه باستانی «فلک الافلاک» یکی از شاخص‌ترین آثار تاریخی ایران و جهان است، بنای عظیم آجری مربوط به دوره ساسانی که همچنان استوار بر روی تپه‌ای باستانی در مرکز شهر خرم‌آباد میزبان دوستداران میراث فرهنگی این مرزوبوم است.
زیبایی و معماری شگفت‌انگیز قلعه فلک الافلاک موجب شده که این قلعه تاریخی و باستانی لرستان از سوی بسیاری از کارشناسان به‌عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد.

این قلعه به لحاظ موقعیت استراتژیک خود در قرن چهارم هجری قمری به‌عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل‌بویه درآمد و از قرن ششم هجری پس از ساخته‌شدن شهر جدید خرم‌آباد این قلعه نیز به نام خرم‌آباد معروف شد و احتمالاً نام فلک الافلاک در دوره قاجار به آن اطلاق شده است.
این بنای کم‌نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره 883 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اخیراً بحث کابل کشی در این قلعه تاریخی مورد واکنش و انتقاد کارشناسان و افکار عمومی قرار گرفت، موضوعی که علیرغم انتقاد کارشناسان، از سوی میراث فرهنگی لرستان مورد بی توجهی قرار گرفت تا هر روز شاهد اوضاع وخیم‌تر «فلک الافلاک» به عنوان اثر تاریخی برجسته لرستان، ایران و جهان باشیم.
ماجرای «ادیسون» و «فلک الافلاک»!
سید امین قاسمی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در این رابطه در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار داشت: برای سیستم برق رسانی قلعه فلک الافلاک و موزه آن از زمانی که ادیسون برق را اختراع کرد و وارد دنیا و به تبع آن وارد ایران، لرستان و سپس خرم آباد شد، به طور «روکار» جاهایی سیم کشی و کابل کشی کرده‌اند و کسی هم اعتراضی در این رابطه نکرده است.
وی عنوان کرد: وضعیت سیم کشی و کابل کشی در قلعه فلک الافلاک مانند تار عنکبوت است آنقدر که سیم و نوار از آنجا رد شده است، در این راستا به دلیل اینکه در قلعه یکی از غنی‌ترین گنجینه‌های غرب کشور را نگهداری می‌کنیم، از طرفی موزه نیز یکی از موزه‌های خوب و با ارزش در غرب کشور است، باید سیستم الکتریکال موزه را ایمن سازی می‌کردیم، برای ایمن سازی هم باید از کابل‌های نسوز، سیم کشی، زیرکار و… استفاده می‌کردیم تا در معرض خطر نباشد، کسی آن را قطع نکند، اتصال ایجاد نکند، سیستم حفاظتی الکترونیک را به خطر نندازد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با تاکید بر اینکه ناچار بودیم که آنجا این کار را انجام دهیم، ادامه داد: در این راستا مشاور، بررسی، مطالعه و طراحی کرد، پس از طراحی سال گذشته و سال قبل از آن دو فصل از این کار را انجام دادیم، یک فصل هم الان شروع شده و در حال کار هستند.

قاسمی افزود: الان کلیپی که در فضای مجازی در حال انتشار است فکر می‌کنم برای سال گذشته باشد، ما یک هفته است که کار فصل سوم سیستم الکتریکال موزه و حفاظت الکترونیک آن را شروع کرده‌ایم، خواه، نا خواه وقتی ناچار هستند که از زیر کار یک سری کابل نسوز رد کنند، باید بخشی از آجرها سالم بیرون کشیده شود، اگر آسیب هم دید مشابه آن از آجرهای قدیمی استفاده کنند.
وی بیان داشت: این آجرها نیز مربوط به دوره ساسانی نیست، آن موقع که اصلاً آجر نبوده است، این قلعه در زمان قاجار با آجر روی خرابه‌ها و بدنه سنگ و ساروج قدیم، بازسازی شده است، این آجرها را آرام بیرون می کشند، کابل کشی را انجام می‌دهند، سپس آجر را سر جای خودش می‌گذارند، بندکشی می‌کنند، قسمت‌هایی هم که از گذشته آسیب دیده دوباره بندکشی مجدد و بازسازی می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان ادامه داد: زیر نظر ناظر و مشاور، سیستم تأسیسات مکانیکی و برقی و همچنین زیر نظر ناظر مرمتی، کار انجام می‌شود.
قاسمی تاکید کرد: فرآیند در این رابطه کارشناسی شده و قانونی است، هیچ مشکلی هم ندارد، هیچ خطا و خلافی هم در آن نیست.
انتقاد از عدم تکمیل طرح مطالعاتی و مرمت «فلک الافلاک»
محمد محمدی اصل یکی از کارشناسان حوزه معماری و میراث فرهنگی لرستان نیز در سخنانی در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه باید نگرش سامانه‌ای به مجموعه قلعه فلک الافلاک داشته باشیم، اظهار داشت: امروز مشکل ما مشکل عبور تأسیسات است، فردا مشکل آتش سوزی را داریم، روز دیگر مشکل دیگری را داریم، باران، سیلاب، رطوبت، آفتاب و… همه در رابطه با این مجموعه وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه کلیت ماجرا این است که هنوز مطالعات قلعه فلک الافلاک و مرمت آن تمام نشده است گفت: هنوز ما این مشکلات را در این مجموعه داریم، آخرین مطالعاتی که در قلعه انجام شده، 9 گمانه در بستر قلعه زده شد، در این 9 گمانه به یک بستر سنگی برخورد کردند و حدس می‌زنند که سابق بر این و قبل از اسلام، شاید یک قلعه چهار گوشه با مصالح سنگی بزرگ شبیه آنچه که در پل‌های تاریخی لرستان و محوطه‌های پا منار بوده، وجود داشته است.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی لرستان با تاکید بر اینکه این مطالعات هنوز مانده است و هنوز نمی‌دانیم کل لایه‌های تاریخی زیر قلعه به چه شکل است؟ ادامه داد: در خصوص مرمت هم به همین گونه است، هنوز کاوش‌های ما تمام نشده، پرونده مطالعات ما بسته نشده که بعد بر اساس آن یک طرح جامع مرمت ارائه بدهیم.
نگهداری اشیای تاریخی قلعه به شکل «انباری»!
محمدی اصل بیان داشت: الان بر اساس آماری که گفته می‌شود، 12 هزار شیء تاریخی، کمی بیشتر و یا کمتر، در بخشی بسیار کوچک، آسیب پذیر و در یکی از برج‌ها که سه طبقه است در شرایط بسیار ناگواری در حال نگهداری هستند.
وی با تاکید بر اینکه گنجینه قلعه، غیر از موزه است، مردم همیشه موزه‌ها را می‌بینند، گفت: این گنجینه استاندارد می‌خواهد، کارگاه مرمت می‌خواهد، لابراتوار می‌خواهد و…، که ما اینها را نداریم و همین گونه به روش انباری آنها را آنجا چیدمان کرده‌ایم.
این کارشناس حوزه معماری و میراث فرهنگی لرستان گفت: خدایی ناکرده اگر اتفاقی رخ دهد که حتماً اتفاق خواهد افتاد، برای اینکه ما نمی‌توانیم جلوی عوامل طبیعی را بگیریم، آنجا فاجعه‌ای در سطح جهانی رخ خواهد داد.

وجود ترک‌های سازه‌ای در «فلک الافلاک»
محمدی اصل در ادامه سخنان خود به بحث استحکام بخشی قلعه فلک افلاک اشاره کرد و گفت: مشاور و پیمانکار چند سال پیش پودرهای بتنی در زیر قلعه رد کرده‌اند، این امر لایه‌های تاریخی را قطع می‌کند، همان هم در بحث استحکام بخشی قلعه فراموش شده است.
وی با اشاره به ترک‌ها سازه‌ای که در قلعه فلک الافلاک ایجاد شده است تصریح کرد: یک سری شاهدهای گچی به خصوص در بخش ورودی اداری موزه مردم شناسی وجود دارد، هر موقع که به قلعه می‌روم، اینها را چک می‌کنم، این ترک‌ها «مویی» نیست، بلکه ترک‌های سازه‌ای است، چه در سقف و چه در دیوار بار بر، گسل روز به روز در حال فعال شدن است و این امر نشان از نا ایمن بودن بستر قلعه دارد، حتی در بخش سنگی که محکم‌تر از بستر خاکی است، این بستر سنگی هم مقاوم نیست و مسئله دارد.

قلعه خودش یک موزه است
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی لرستان در ادامه سخنان خود با اشاره به ورودی قلعه فلک الافلاک بیان داشت: این ورودی که به این شکل درست شده، خودش یک تحریف است، اصلاً ورودی اینجا نبوده است، مسیر ورودی در جای دیگری بوده است.
محمدی اصل با اشاره به باروی قلعه فلک الافلاک و یک دایره بسیار نازیبایی را که با حجم عظیم بتن ریزی روی این بارو در گذشته قرار داده‌اند بیان داشت: یکی دیگر از مشکلات قلعه بحث رطوبت زدگی است، ناودان‌ها به شکل مناسب نصب نشده‌اند، رطوبت وارد بنا می‌شود و شاهد تخریب‌های بیولوژیک خواهیم بود.
وی با تاکید بر اینکه همچنین گیاه‌هایی در اطراف قلعه کاشته شده که در فصل گرم سال با یک فندک، کبریت و ته سیگار یک بازدید کننده آتش می‌گیرند، کما اینکه پارسال این اتفاق رخ داده بود تصریح کرد: قلعه فلک الافلاک بخشی از ارگ خرم آباد است، ترکیب ارگ و شارستان از نمونه‌های بارز معماری ایرانی در تمدن ایرانی است.

این کارشناس حوزه معماری و میراث فرهنگی لرستان با بیان اینکه می‌بینید که چقدر ما در قلعه کار داریم که انجام نداده‌ایم ادامه داد: من اصلاً موافق نیستم که قلعه موزه باشد، قلعه خودش یک موزه است، ما از قلعه چه می‌خواهیم، قلعه فلک الافلاک حداقل هزار سال مقر حکم رانی حاکمان غرب ایران بوده است.
محمدی اصل با بیان اینکه قلعه هزار سال دار الحکومه لرستان فیلی و لرستان کوچک بوده است، قلعه خودش موزه است گفت: چه چیزی را می‌خواهیم به این اضافه کنیم؟ اگر بنا است احیایی صورت گیرد، باید متناسب باشد، قلعه نه جای گنجینه و نه جای موزه باستان شناسی و مردم شناسی است.
وی ادامه داد: اگر کاربری به قلعه داده می‌شود، بحث کاربری نظامی قلعه باید باشد و نه چیز دیگری.
باید از یک سیستم فناوری روز استفاده کنیم
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی لرستان در ادامه سخنان خود با اشاره به موضوع تأسیسات در قلعه بیان داشت: بحث سیستم الکتریکال و دوربین‌ها و حفاظتی مطرح می‌شود، امروز دیگر سیم جمع شده است، با یک «وای فای» و یک سری سنسورها، این را وصل می‌کنند و کاربری آن هم بسیار بیشتر است، در بلند مدت هزینه‌های آن هم کمتر است.
محمدی اصل با تاکید بر اینکه لازم نیست بخش ایمنی قلعه را ببریم داخل داکت، سپس دیوار را تخریب کنیم، باید از یک سیستم فناوری روز استفاده کنیم گفت: همچنین می‌توانستیم برای برق قلعه نیز، با تمهیدات ویژه ای آنها را از کف رد کنیم، به لحاظ فنی، عمر یک تأسیسات، یک پنجم عمر یک ساختمان است، حالا در بنایی مانند قلعه تناسب خیلی بیشتر می‌شود.
وی ادامه داد: به این شکلی که امروز دیوار قلعه تخریب شده، دیواری که باربر، سازه‌ای و طاق‌های با دهنه چهار متر و سه متر در آن زده شده، موجب می‌شود که نظام توزیع متناسب بار دچار مشکل شود، لااقل می‌توانستیم این تأسیسات را از کف رد کنیم، همچنین باید این تأسیسات به شکل رو کار ایجاد می‌شد تا اگر مشکلی ایجاد شد، در همان نقطه جلوی آن را بگیریم، مجدد درست کنیم، با این حجم انبوه داکت ها، اگر در یک نقطه‌ای به مشکل بربخوریم، ناچاریم دوباره آنها را تخریب کنیم و بگردیم، ببینیم مشکل کجاست.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی لرستان با تاکید بر اینکه این تخریب همیشگی خواهد بود، تخریبی که خودمان باعث آن شده‌ایم، نه تخریب به دلیل عوامل بیرونی بیان داشت: امیدوارم راه حلی در این رابطه اندیشیده شود.
تاکید رئیس جمهور بر مرمت «فلک الافلاک»
در جریان یازدهمین سفر استانی رئیس جمهور به استان لرستان، حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی از قلعه باستانی «فلک الافلاک» بازدید کرد و در جریان این بازدید از تأمین اعتبارات لازم برای مرمت و اجرای طرح استحکام بخشی بنای تاریخی قلعه فلک الافلاک خبر داد.
وی همچنین بر فراهم کردن شرایط ثبت جهانی این قلعه تاکید کرد.
رئیس جمهور بر ضرورت آزادسازی حریم قلعه فلک‌الافلاک به عنوان یکی از مشکلات این مجموعه تاریخی- فرهنگی تاکید کرد و گفت: قلعه فلک‌الافلاک از آثار تمدنی و مدنیت مردم این خطه است و باید به خوبی نگهداری و معرفی شود.

رئیسی خاطرنشان کرد: دولت برای ترمیم و نگهداری آثار تاریخی اعتبار مناسبی در نظر گرفته است و با توجه به اینکه میراث تاریخی و فرهنگی گنجینه‌های پرارزشی هستند، لذا باید برای نسل‌های آینده به خوبی نگهداری شوند.
بنا بر این گزارش، نم‌زدگی دیواره‌های قلعه باستانی قلعه فلک الافلاک، گلسنگ‌هایی که روی دیواره دیده می‌شود، وجود موزه‌های مردم‌شناسی و باستان‌شناسی در داخل این بنای منحصربه‌فرد و آسیب‌های ناشی از فعالیت این موزه‌ها و … همه و همه مشکلاتی است که این بنای تاریخی با آن دست در گریبان است.
کد خبر 5550241