ندای لرستان - خراسان /اظهارات اخیر وزیر اقتصاد در دانشگاه شریف، ناگفته های جدیدی از اقتصاد ایران را آشکار کرد.
در حالی که تنها چند ماه از استقرار دولت جدید میگذرد، نشست روز دانشجو در دانشگاه شریف به صحنهای برای بازگویی ناگفتههای اقتصادی کشور تبدیل شد؛ سخنانی که تاکنون در هیچ رسانهای منتشر نشده و لایههای کمتر دیدهشدهای از حکمرانی اقتصادی امروز ایران را روایت میکند.
سیدعلی مدنیزاده، وزیر اقتصادی که نخستینبار پایش را روی پلههای یک مسئولیت اجرایی گذاشته، در برابر سوالات تند و بیپرده دانشجویان، تصویری از اقتصاد کشور ارائه داد که هم تلخ بود، هم امیدوارکننده؛ هم آمارهای نگرانکننده داشت، هم برنامههایی که میکوشد مسیر را تغییر دهد.
از زیرزمینِ وزارت تا جنگ با «امالفساد»
بازار ![]()
مدنیزاده در روایت تعیین تکلیف بانک آینده پرده از لحظهای برداشت که شاید کمتر مسئولی به زبان بیاورد:
«تنها یک هفته از مسئولیتم گذشته بود که زیر موشکباران در طبقه منفی دو، جلسه تعیین تکلیف بانک آینده را تشکیل دادیم.»
او این اقدام را نقطه آغاز جنگ با «امالفساد اقتصاد» یعنی تورم دانست؛ جنگی که به گفته او بدون اصلاح نظام بانکی ناممکن است.
بحران سرمایه انسانی؛ زنگ خطری که هشدارش را سالها قبل داده بود
یکی از بخشهای تکاندهنده سخنان وزیر، اعتراف بیپرده او به «فرسایش شدید سرمایه انسانی» بود:
«برای برخی پستهای مهم حتی یک نفر از دانشگاههای معتبر پیدا نمیشود.»
او گفت امروز این واقعیت را به «حقالیقین» لمس میکند و از دانشجویان خواست برای بازسازی حکمرانی آینده برگردند:
« وقتی ما در مجمع شرکتها باید اعضا را تأیید کنیم، انتظار دارم رزومههایی ببینیم که مثلاً از دانشگاه شریف، تهران یا امیرکبیر باشند، یا حداقل اگر کسی خارج از کشور تحصیل کرده، بازگشته باشد. اما این ظرفیت در سیستم سرمایه انسانی بسیار کاهش یافته و این یک هشدار جدی است. کشور واقعاً به حضور بچههای با استعداد در این لایهها نیاز دارد.»
اقتصاد زیر سایه جنگ و پساجنگ
مدنیزاده بخش مهمی از مشکلات امروز را ناشی از شوکهای امنیتی و فضای «نه جنگ، نه صلح» دانست:
«در فضای پس از جنگ، چندصد هزار میلیارد تومان آسیب بودجه به کشور وارد شده است. ضریب تحقق مالیات در ایام جنگ زیر 50 درصد بود.»
به گفته او، این نااطمینانی باعث فرار سرمایهگذاری و فشار مضاعف بر بودجه شده و مدیریت امور جاری-یارانه تا حقوق معلمان-به کاری دشوار در این شرایط تبدیل شده است.
بازنویسی بودجه؛ مداخلهای که معمولاً پنهان میماند
در بخش دیگری، وزیر اقتصاد افشا کرد که تیم او برخلاف روال معمول «مجبور شده مستقیماً» در فرایند تدوین بودجه مداخله کند:
«بچههای وزارت اقتصاد فقط در یک هفته، 50 ساعت روی بودجه کار کردند. تلاش کردیم مسیر بودجه را تغییر دهیم تا ریشههای تورم اصلاح شود.»
او ابراز امیدواری کرد اگر اصلاحات بودجه برای سال آینده انجام شود، در یک فرایند تدریجی می توان به مقابله با ریشه تورم پرداخت.
سامانهای برای پاکسازی قوانین متعارض
یکی از نقاط کلیدی سخنان او، حکایت عجیب از آشفتگی حقوقی کشور بود:
« یعنی اگر کاری را طبق نظر دیوان محاسبات انجام دهی، بازرسی سراغت میآید؛ اگر مطابق نظر بازرسی عمل کنی، دیوان محاسبات ایراد میگیرد؛ اگر طبق نظر معاونت حقوقی عمل کنی، قوه قضاییه وارد میشود ...»
مدنیزاده گفت سامانه «تنقیح قوانین» برای حذف هزاران مقرره متعارض راهاندازی شده و اکنون در گمرک، بانک و سایر بخشها در حال اجراست. به گفته او، این اقدام سنگبنای اصلاح حکمرانی اقتصادی است.
اقتصاد یارانهای؛ به داروغه ناتینگهام شبیهتر از هر الگوی علمی
او بیپرده گفت ساختار یارانهها در ایران مانند یک «مالیات معکوس» عمل میکند:
«انگار از فقرا مالیات میگیریم و به ثروتمندان میدهیم؛ همان کاری که داروغه ناتینگهام میکرد.»
وزیر تأکید کرد اصلاح این چرخه فقط از مسیر تدریجی ممکن است و «شوکدرمانی» کشور را آسیبپذیر میکند.
افزایش نگرانکننده بیکاری و 2 مگاپروژه برای نجات تولید
در ادامه، وزیر اقتصاد آماری کمتر گفتهشده را اعلام کرد:
«در سه ماه تابستان، 650 هزار نفر به جمع بیکاران اضافه شدهاند.»
او برای مقابله با این روند از دو مگاپروژه سرمایهگذاری و طرحهای «رویش» و «اعتبار ملی» خبر داد؛ طرحهایی برای اتصال منابع مردم به بنگاهها (اعم از بزرگ یا کوچک و متوسط).
بزرگترین طرح دادهای اقتصاد ایران در راه است
یکی از بخشهای جذاب سخنان وزیر، رونمایی قریبالوقوع از پایگاه اطلاعات اقتصادی ایرانیان بود؛ پایگاهی که به گفته او:
– محصول هوشمندسازی مالیاتی
– پایه تصمیمات اعتباری
– و ابزار اصلی مبارزه با فساد خواهد بود.
به گفته او، هوشمندسازی مالیات اکنون بهصورت «دو هفته یک بار» توسط خودش و همچنین رئیسجمهور پیگیری میشود.
اگر تورم بالا نمی رفت جای تعجب داشت
مدنیزاده در بخش دیگری از سخنانش تأکید کرد که بخش مهمی از فشارهای اقتصادی فعلی ریشه در «فضای جنگی» ماههای گذشته دارد؛ فضایی که به گفته او هر شاخصی را تحت تأثیر قرار میدهد. او یادآوری کرد که درست در روزهای استیضاحش نرخ دلار تا مرز 106 هزار تومان بالا رفت و تنها پس از تغییراتی در تعاملات خارجی آرام گرفت، اما با حمله اسرائیل دوباره همهچیز به هم ریخت. وزیر اقتصاد پرسید: «در شرایطی که کشور تحت بیسابقهترین حمله جنگی قرار گرفته، انتظار دارید دلار ارزان شود؟»
او همین منطق را درباره بازار سرمایه نیز مطرح کرد و گفت جمعکردن بورسِ در حال سقوط بعد از وقایع جنگی کاری «کاملاً غیرعادی و بسیار سخت» بوده؛ نه چیزی که بتوان آن را بدیهی تصور کرد. مدنیزاده مثل همیشه از مثالهای ساده استفاده کرد: «داستان مثل پزشکی است که وسط جنگ در بیمارستان صحرایی زیر بمباران جراحی میکند.»
به گفته او، در چنین شرایطی طبیعی است که تورم بالا برود؛ «اگر بالا نمیرفت باید تعجب میکردید.» وزیر اقتصاد ریشه تورم و فشار معیشتی را به نظام ارز چندنرخی گره زد و توضیح داد که بررسیهای وزارت اقتصاد نشان میدهد در برخی کالاها اگر واردات با نرخ آزاد انجام میشد، قیمت نهایی برای مردم کمتر از شرایط فعلی بود؛ «سفره مردم با همین چندنرخیبودن به هم ریخته است.»
دعوت نهایی: دانشگاه پای کار بیاید
مدنیزاده سخنانش را با دعوت مستقیم به دانشجویان پایان داد:
«اگر دغدغه دارید، پای کار بیایید؛ اقتصاد، مدیریت، سیاستگذاری بخوانید. کشور به شما نیاز دارد.»