ندای لرستان - خراسان /مرکز پژوهش های مجلس بر لزوم تخصیص یارانه کالابرگی به «نان کامل» تاکید کرده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد طرح کالابرگ الکترونیکی که هدف اصلی آن جلوگیری از کمبود کالری در میان اقشار مختلف بود، تاکنون موفق نبوده است. گزارش‌های مرکز آمار و تازه‌ترین نظرسنجی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن است که مردم به دلیل تورم، حتی در حال خارج کردن برخی از کالاهای ضروری از سبد غذایی خود هستند. با این اوصاف در مرحله پنجم کالابرگ که قرار است آبان ماه آغاز شود، بازنگری سبد کالاها با جایگزینی اقلام با ارزش غذایی بالاتر در دستور کار است. در این میان، تاکید مرکز پژوهش‌های مجلس بر لزوم اختصاص یارانه کالابرگی به نان کامل دوباره مطرح شده؛ کالایی که نقش مهمی در تامین کالری و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، مشکلات گوارشی و چاقی و در نتیجه هزینه های بهداشت و سلامت اقشار کم درآمد ایفا می‌کند.
انرژی دریافتی مردم از غذا در معرض تهدید
به گزارش خراسان، آمارهای منتشر شده نشان می دهد که طرح کالابرگ الکترونیکی که یک هدف اصلی آن جلوگیری از کمبود کالری در بین اقشار هدف بوده، چندان موفق نبوده است. گزارش دنیای اقتصاد حاکی است این طرح از دی‌ماه 1401 به صورت آزمایشی آغاز شد و تا اردیبهشت 1403 ادامه یافت. پس از وقفه‌ای 10 ماهه، اجرای آن مجدد از اسفندماه 1403از سر گرفته شد. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین سرانه مصرف کالری در کشور از ابتدای دهه 1390تاکنون روندی نزولی داشته است؛ به بیان دیگر، با وجود چالش‌های تامین‌مالی این طرح و افزایش مبلغ پرداختی، عمق مسئله فقر کالری در ایران افزایش یافته و یک دلیل مهم آن تورم اقلام خوراکی بوده است. بر اساس داده‌های رسمی، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در شهریورماه سال جاری به 57.9 درصد رسیده است؛ رقمی که نشان می‌دهد رشد قیمت مواد غذایی با سرعتی بسیار بیشتر از افزایش مبلغ یارانه‌ها پیش می‌رود.
بازار ![]()
مواد پروتئینی در حال خروج از سفره ها
نمود این مسئله فوق را می توان در گزارش اخیر مرکز پژوهش های مجلس نیز مشاهده کرد. این مرکز در گزارش 21079 ، به سنجش دیدگاه مشمولان کالابرگ پرداخته است. یافته های این بررسی نشان می دهد در بین کالاهای اصلی قابل عرضه با کالابرگ، به ترتیب روغن توسط 87.5 درصد، قند و شکر توسط 66.5 درصد، تخم مرغ توسط 62.7 درصد، لبنیات توسط 57.5 درصد، حبوبات توسط 56.7 درصد، برنج توسط 55.8 درصد، مرغ توسط 55.2 درصد و گوشت توسط 36.1 درصد از دریافت کنندگان کالابرگ خریداری شده است. در واقع قیمت بالای مرغ و گوشت، باعث شده تا بسیاری از خانوارها امکان خرید این اقلام را نداشته باشند و عمدتاً کالاهای اساسی تری همچون روغن، قند و شکر را از طریق کالابرگ تهیه کنند.
مرحله پنجم کالابرگ با 2 تغییر مهم
در این شرایط، خبرها حاکی از آن است که دولت قرار است در آبان، مرحله پنجم کالابرگ را با دو تغییر مهم کلید بزند. به گزارش اقتصاد آنلاین، این تغییرات شامل بازنگری سبد کالاها، با جایگزینی اقلام با ارزش غذایی بالاتر به جای کالاهای کم‌اهمیت و افزایش اعتبار کالابرگ برای خانوارهای مشمول است. منابع لازم برای این تغییرات از محل حذف یارانه نقدی دهک‌های 8، 9 و 10 تأمین می‌شود.
طبق این گزارش، در مراحل گذشته، 11 قلم کالای اساسی شامل کالاهای پرمصرف در سبد کالابرگ قرار داشتند. در مرحله پنجم قرار است برخی از این کالاها با اقلام ضروری‌تر جایگزین شوند و در تغییرات جدید، انواع گوشت بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو نیز به این سبد افزوده شده است.
غفلت بزرگ در چینش سبد کالابرگ
در غیاب پیگیری های رسانه ای شاید این نکته عجیب باشد که یافته های علمی و رسمی نشان می دهد یک خلأ عجیب و بزرگ در غذای ایرانیان در طی چند دهه گذشته، حذف نان کامل و رواج نان های سفید بوده است. روندی که از پیش از انقلاب شکل گرفته و تا امروز ادامه دارد.
مرکز پژوهش های مجلس در گزارش شماره 1773111 خود با عنوان هشدارآمیز: «ضرورت اتخاذ تدابیر فوری به منظور جایگزینی نان موجود با نان کامل» تاکید کرده است که حدود 60 درصد از انرژی دریافتی روزانه هر فرد در ایران از نان حاصل می‌شود. رقمی که در دهک های پایین درآمدی بالاتر است.
این گزارش توضیح می دهد که فرایند حذف سبوس و جنین گندم از آرد طی دهه ها، میزان مواد مغذی و فیبر آرد را کاهش داده و موجب افزایش بیماری هایی همچون دیابت، مشکلات دستگاه گوارش، چاقی، بیماری‌های قلبی-عروقی، سوء‌هاضمه، کمبود املاح معدنی و مشکلات متابولیکی و برخی مشکلات عصبی شده است. در مقابل، تحقیقات متعدد اثر مصرف غلات کامل در کاهش خطر بیماری‌های مزمن غیرواگیر را تأیید کرده‌اند.
این گزارش تصریح می کند: جالب توجه آن که در مهر 1397، «کمیته فنی بهبود کیفیت و سلامت نان» وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی زیر نظر دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی، در گزارشی تحلیلی، برضرورت تولید آرد کامل و افزایش سبوس آرد و اصلاح استاندارد مربوطه تاکید کرده، اما لااقل تا زمان تنظیم گزارش مرکز پژوهش ها در سال 1402 (و به احتمال زیاد تاکنون) هیچ اقدامی خاصی در زمینه حراست از سلامت مردم انجام نشده و ترک فعل های انجام شده، نیازمند پیگیری جدی دستگاه های نظارتی است.
این گزارش به لایه های پنهان مسئله پرداخته و تاکید کرده است: از جمله دلایل اصلی سبوس گیری و حذف جنین گندم در کشور صرفه اقتصادی فروش جداگانه سبوس در سایه عدم اطلاع بخش عمده ای از مردم از خواص نان کامل و مضرات نان سفید بوده است.
این گزارش با اشاره به بعد اقتصادی تولید نان کامل آورده است: با ایجاد صرفه مقیاس در واحدهای پخت سنتی و توسعه مجتمعهای پخت نان، میتوان تولید انواع نانهای کامل را بهصرفه و سودآور کرد و در‌عین‌حال مانع از افزایش اساسی هزینه تولید نان کامل شد.
در این راستا وزارت جهاد کشاورزی باید مکلف شود با همکاری صنف و اتحادیههای مربوطه، نسبت به اختصاص حمایتهای فنی-اعتباری لازم برای اصلاح ساختار نانواییهای موجود و بهبود صرفه مقیاس در آن ها همراه با بهبود معیشت نانوایان و قشر زحمتکش کارگران مربوطه، اقدام‌های لازم را به‌عمل آورد.
ضمن آن که پس از اجرای برنامههای فوق، افزایش هزینه احتمالی تولید نان کامل را دولت باید از طریق پرداخت یارانه کالابرگی به مصرفکننده جبران کند و این در‌واقع هزینه نبوده، بلکه سرمایهگذاری در بهبود سلامت آحاد جامعه و اجتناب از هزینه‌های مضاعف درمان است.
درمجموع، به نظر می‌رسد بازنگری در سبد کالابرگ، اگر با گنجاندن اقلامی همچون نان کامل همراه شود، می‌تواند از یک سیاست جبرانی صرف به ابزاری برای ارتقای سلامت عمومی و عدالت غذایی بدل شود؛ مسیری که در بلندمدت به بهبود وضعیت منابع انسانی کشور و از رهگذر پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر، به کاهش هزینه‌های درمانی جامعه به‌ویژه در دهک‌های کم‌درآمد خواهد انجامید. با این حال، تحقق این هدف با توجه به لایه‌های مختلف سیاست‌گذاری و اجرا، نیازمند هماهنگی میان دستگاه‌های سلامت، کشاورزی و نهادهای نظارتی است.