ندای لرستان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
به گفته یک مقام اماراتی صرف‌نظر از حمله اسرائیل به قطر و ناتوانی یا عدم تمایل واشنگتن در جلوگیری از آن، ابوظبی و دیگر پایتخت‌های خلیج فارس جایگزین معتبری جز آمریکا به‌عنوان تضمین‌کننده امنیت و دفاع خود نمی‌بینند.
به گزارش اکوایران، در اوت 2023، «اسرائیل کاتز»، وزیر وقت انرژی اسرائیل، از کنیسه موجود در مجموعه «خانه خانواده ابراهیمی» در امارات متحده عربی بازدید کرد؛ دیداری که نشانه‌ای از گرم‌تر شدن روابط دو طرف تحت توافق‌نامه‌های ابراهیم که در سال 2020 با میانجی‌گری آمریکا امضا شد، بود.
دو ماه بعد، زمانی که حماس حمله خود به اسرائیل را آغاز و سپس عملیات ویرانگر این رژیم در غزه کلید خورد، کم‌تر مقام اسرائیلی به‌طور علنی در ابوظبی پذیرفته شده است. پنج سال پس از آن توافق تاریخی که مهم‌ترین دستاورد سیاست خارجی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، محسوب می‌شد، اسرائیل به پنج کشور خاورمیانه حمله کرده، بیشتر متحدان خود را از دست داده و توجه منطقه را دوباره به مسئله فلسطین جلب کرده است.
هیچ شانسی برای عادی‌سازی
بر اساس گزارش بلومبرگ، از زمان آغاز جنگ غزه، محمد بن زاید، رئیس امارات، از دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، خودداری کرده است. در عربستان سعودی نیز تقریباً روزی نمی‌گذرد که دولت محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، اسرائیل را محکوم نکند یا آن را به نسل‌کشی متهم نسازد -این در حالی است که در هفته‌های پیش از 7 اکتبر او گفته بود آماده است در صورت لزوم با نتانیاهو دیدار کند تا توافقی با آمریکا را نهایی کند که به عادی‌سازی روابط منجر شود،
ترامپ، که اوایل امسال از خانه ابراهیمی بازدید کرده بود، همچنان مصمم به گسترش توافق‌نامه‌های ابراهیم است، اما در شرایط کنونی این امر تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد.
باربارا لیف، معاون وزیر خارجه در دولت پیشین جو بایدن و مشاور ارشد سیاست بین‌الملل در شرکت حقوقی «آرنولد و پورتر»، گفت: «در طول دو سال در این وضعیت، جوانه‌های شکننده در احساسات عمومی در جاهایی که دست‌کم، حتی اگر مشتاق نبودند، پذیرای حرکت رهبرانشان به‌سوی عادی‌سازی بودند، سوخته و در منطقه خشم مطلق حاکم است». او شانس هرگونه «عادی‌سازی گسترده‌تر» را «هیچ» ارزیابی کرد.
بزرگ‌ترین تهدید منطقه زلزله‌زده
طبق بیانیه‌ای که روز پنج‌شنبه توسط شورای همکاری خلیج فارس صادر شد، حمله بی‌سابقه هوایی اسرائیل به رهبران حماس در دوحه، پایتخت قطر، اوایل همین ماه، منطقه را بیش‌ازپیش به لرزه انداخت و کشورهای ثروتمند و متحد آمریکا در خلیج فارس را بر آن داشت تا برای بررسی تهدیدهای ناشی از اقدامات اسرائیل، مجموعه‌ای از نشست‌های فوری دفاع مشترک برگزار کنند. این واکنشی مشابه همان چیزی بود که پیش‌تر در برابر تهدید ایران و شبکه گروه‌های وابسته به آن در منطقه نشان داده بودند.
اینک در بسیاری از پایتخت‌های منطقه، چه آشکارا و چه پشت درهای بسته، بحث‌هایی مطرح است مبنی بر اینکه در واقع اسرائیل و نه ایران، بزرگ‌ترین خطر برای صلح و ثبات به شمار می‌رود.
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، هفته گذشته در مصاحبه با رسانه‌های قطری گفت: «امروز موضوع فقط اشغال سرزمین‌های فلسطینی یا نسل‌کشی در غزه نیست، بلکه توسعه‌طلبی اسرائیل است که تهدیدی بزرگ برای کشورهای منطقه محسوب می‌شود.» او به سخنان اخیر نتانیاهو درباره پذیرش چشم‌انداز توسعه‌طلبانه «اسرائیل بزرگ» اشاره داشت.
عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در نشست فوق‌العاده دوحه با حضور 57 کشور عربی و اسلامی هشدار داد که اقدامات اسرائیل «هرگونه چشم‌انداز توافق‌های صلح جدید را مسدود می‌کند و حتی توافق‌های موجود را به شکست می‌کشاند». مصر نخستین کشور عربی بود که در سال 1979 اسرائیل را به رسمیت شناخت. اکنون هم مصر و هم قطر، به درخواست آمریکا، در حال میانجی‌گری برای پایان دادن به جنگ غزه هستند. یک مقام مصری، به شرط ناشناس ماندن، گفت اگر تهدید به آوارگی گسترده فلسطینیان به داخل شبه‌جزیره سینا عملی شود، مقام‌های قاهره ممکن است معاهده صلح خود با اسرائیل را مورد بازنگری قرار دهند.
حرکت به سوی اقداماتی فراتر
در اردن نیز حال‌وهوایی مشابه دیده می‌شود؛ کشوری که در سال 1994 با اسرائیل معاهده صلح امضا کرد، اما اکنون طرح‌های الحاق اراضی بیشتر و جابه‌جایی فلسطینیان در کرانه باختری مجاور را تهدیدی وجودی می‌بیند. به گفته مروان معشر، وزیر خارجه پیشین اردن، اقدامات اسرائیل در غزه و منطقه؛ از حمله به لبنان، سوریه، یمن، ایران و قطر در سال گذشته، «فراتر از هر استدلال معتبری درباره دفاع از خود» است. او که اکنون معاون اندیشکده کارنگی برای صلح بین‌الملل است، افزود این اقدامات نه‌تنها خصومت نسبت به عادی‌سازی روابط را افزایش داده، بلکه دولت‌ها را تحت فشار قرار خواهد داد تا فراتر از حرکات نمادین مانند به رسمیت شناختن کشور فلسطین رفته و اقدامات تنبیهی علیه اسرائیل اتخاذ کنند.
بیانیه پایانی نشست دوحه از کشورهای مسلمان خواست تا تحریم‌هایی علیه اسرائیل در نظر بگیرند و حتی روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را قطع کنند.
با این حال، مقام‌های اسرائیلی و آمریکایی اطمینان داده‌اند که می‌توانند از پس انتقادهای عربی و آنچه «تعلیق موقت تلاش‌ها برای عادی‌سازی» می‌دانند، برآیند. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «ما همچنان خوش‌بین هستیم که رهبری قدرتمند رئیس‌جمهور ترامپ می‌تواند دایره صلح را گسترش دهد». یک سخنگوی کاخ سفید نیز با اشاره به حملات هوایی اسرائیل به دوحه افزود: «او معتقد است این حادثه ناگوار می‌تواند به فرصتی برای صلح تبدیل شود».
اشتباه استراتژیک تل‌آویو و شکست یک روایت
بااین‌حال، بسیاری معتقدند حوادث 7 اکتبر و پیامدهای آن محدودیت‌های توافق‌های ابراهیم را آشکار کرده است؛ توافق‌هایی که هدفشان جداسازی روند عادی‌سازی از مناقشه دیرینه اسرائیل-فلسطین بود.
آنا جیکوبز، پژوهشگر مؤسسه کشورهای خلیج عربی در واشنگتن گفت: «امارات توافق‌های ابراهیم را راهی برای تغییر استراتژی می‌دید، اما دستاوردهایش ترکیبی از موفقیت و ناکامی بوده است». امارات در دوران نخست ریاست‌جمهوری ترامپ به این توافق پیوست، تا روایتی تازه فراتر از مناقشه دائمی منطقه ارائه دهد. ابوظبی تمرکز خود را بر جاه‌طلبی‌های تجاری و سرمایه‌گذاری جهانی و اولویت‌های امنیت ملی گذاشته بود، در حالی که روابط دفاعی و تجاری خود را با متحد اصلی‌اش، آمریکا، عمیق‌تر می‌کرد.
تفکری مشابه در تصمیم عربستان برای آغاز مذاکرات با دولت بایدن در خصوص توافقی سه‌جانبه شامل به رسمیت شناختن اسرائیل دیده می‌شد. ریاض خواهان یک پیمان دفاعی الزام‌آور با واشنگتن و پذیرش اسرائیل نسبت به «مسیر برگشت‌ناپذیر» تشکیل کشور فلسطین بود.
اما همه‌چیز زمانی تغییر کرد که استراتژی اسرائیل در غزه آشکار شد. اکنون عربستان تشکیل کشور فلسطین را که در میان نسل جوان این کشور، جایی که نیمی از جمعیت زیر 30 سال هستند، به مسئله‌ای محوری بدل شده، در مرکز هرگونه عادی‌سازی قرار داده است، حتی با وجود فشار ترامپ برای پیوستن به توافق ابراهیم.
در همین حال، رفتار تهاجمی اسرائیل کشورهای خلیج فارس را به سمت تعمیق تعامل با ایران سوق داده، در حالی که تلاش می‌کنند درگیر آتش‌بس‌شکنی‌ها پس از جنگ 12روزه ژوئن نشوند. بسیاری نگران ازسرگیری درگیری‌ها هستند، اما هم‌زمان از ضربات سنگینی که اسرائیل به تهران و نیروهای مورد حمایتش وارد کرده، نفع برده‌اند.
امارات همچنان متعهد به باقی ماندن در توافق ابراهیم است، اما هشدار داده که الحاق بیشتر اراضی کرانه باختری یک «خط قرمز» خواهد بود. یک مقام ارشد اماراتی روز شنبه در گفت‌وگو با بلومبرگ اذعان کرد توافق‌های ابراهیم «تحت فشار عظیم» قرار دارند و در صورتی که اسرائیل «اشتباه استراتژیک» پیشبرد طرح‌های خود برای ناممکن کردن تشکیل کشور فلسطین را مرتکب شود، ابوظبی همه گزینه‌ها را بررسی می‌کند. او گفت: «همه‌چیز روی میز است و همه موافق‌اند که شرایط نمی‌تواند حساس‌تر از این باشد. تمرکز ما بر جلوگیری از بدترین سناریو است؛ باید از اقداماتی که سال‌ها پیشرفت در جهت ادغام عمیق‌تر منطقه‌ای و صلح را نابود می‌کند، پرهیز کنیم».
با این حال، به گفته یک مقام اماراتی صرف‌نظر از حمله اسرائیل به قطر و ناتوانی یا عدم تمایل واشنگتن در جلوگیری از آن، ابوظبی و دیگر پایتخت‌های خلیج فارس جایگزین معتبری جز آمریکا به‌عنوان تضمین‌کننده امنیت و دفاع خود نمی‌بینند. به گفته پل سالم، پژوهشگر ارشد اندیشکده خاورمیانه: «توافق‌های ابراهیم با روابط خوب با ایالات متحده گره خورده‌اند». او افزود: «کنار گذاشتن چیزی که با دولت ترامپ امضا کرده‌اید فقط بر روابطتان با اسرائیل اثر نخواهد گذاشت.»
بازار ![]()
منیژه موذن