ندای لرستان - مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: محوطه باستانی و پیش از تاریخ دره خرم‌آباد پس از دهه‌ها تلاش، پیگیری و همکاری گسترده مردم و مسئولان، سرانجام با موفقیت در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای استان لرستان، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در جشن ثبت جهانی محوطه باستانی دره خرم‌آباد که با حضور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار شد گفت: مجموعه همکاران اداره کل میراث فرهنگی و مدیریت استان لرستان مسیری دشوار و طولانی را برای ثبت این اثر جهانی طی کردند که به اندازه هفت‌خوان رستم سخت و پرفراز و نشیب بود.
عطا حسن‌پور افزود: حدود 70 سال پیش دانشگاه‌های رایس، میشیگان و ییل آمریکا تصمیم به کاوش در این دره تاریخی گرفتند و پروفسور فرانک هول باستان‌شناس آمریکایی همراه با تیم پژوهشی خود به مدت چند سال به کاوش پنج غار این منطقه پرداخت.
وی ادامه داد: پس از آن نیز باستان‌شناسان دیگری از کشور‌های مختلف پیش از انقلاب و سپس پژوهشگران ایرانی و لرستانی بعد از انقلاب کاوش‌های ارزشمندی در این دره انجام دادند.
حسن‌پور گفت: در سال 1386 نخستین پرونده موقت ثبت جهانی این اثر با تلاش دکتر طالبیان و همراهی همکاران میراث فرهنگی به یونسکو ارسال شد، اما تا سال 1402 پیشرفتی در روند ثبت حاصل نشده بود، اما همان سال پرونده جهانی دره خرم‌آباد تکمیل شد و در بهمن 1402 به عنوان سهمیه ایران به یونسکو ارسال گردید.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان بیان کرد: تیمی از دانشگاه‌های معتبر کشور همچون تهران، شهید بهشتی و امام خمینی قزوین نگارش نهایی پرونده را بر عهده گرفتند و طی هشت ماه اقدامات گسترده‌ای از جمله ساماندهی 6 غار، نصب در‌های حفاظتی، ایجاد مسیر‌های دسترسی، نصب تابلو‌های معرفی، اسکن لیزری و ایجاد موزه‌ای فاخر در قلعه تاریخی خرم‌آباد انجام شد.
به گفته حسن پور پس از 70 سال اشیای مکشوفه غار‌ها که در آمریکا نگهداری می‌شد به خرم‌آباد بازگشت و اکنون در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
وی با قدردانی از حمایت سپاه پاسداران، قوه قضائیه، نمایندگان مجلس، مدیران دستگاه‌های اجرایی و شهرداری خرم‌آباد خاطرنشان کرد: انجمن‌های مردم‌نهاد و مردم لرستان نقشی اساسی در این موفقیت داشتند و با همدلی عمومی زمینه را برای ثبت جهانی این اثر فراهم کردند.
وی تأکید کرد: سرانجام در بیستم تیرماه سال جاری در چهل‌وهفتمین اجلاس بین‌المللی کمیته میراث جهانی، دره خرم‌آباد به عنوان بیست‌ونهمین اثر ثبت جهانی ایران و کهن‌ترین پرونده میراث ایران در حوزه پارینه‌سنگی به ثبت رسید.
حسن‌پور یادآور شد: پروفسور فرانک هول نیز در سال 1388 در سفر به ایران خرم‌آباد را پایتخت پیش از تاریخ جهان نامید و آن را شهری با پیشینه‌ای 50 هزار ساله دانست که این تعبیر امروز زبانزد مردم لرستان و ایران است.
محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد در استان لرستان، که شامل غار‌ها و پناهگاه‌های صخره‌ای همچون یافته، کلدر، کنجی، قمری، گیلوران و گرارجنه است، با آثاری از زندگی انسان‌های نخستین بین 60 تا 63 هزار سال پیش، در بیستم تیر 1404 (11 ژوئیه 2025 میلادی) طی اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در پاریس به ثبت جهانی رسید.
این مجموعه به‌عنوان بیست‌ونهمین اثر ثبت‌شده ایران در فهرست میراث جهانی جایگاهی ویژه در معرفی تمدن و فرهنگ بشری به خود اختصاص داده است.
این ثبت جهانی نه تنها تأییدی بر قدمت سکونت بشر در فلات ایران و رشته‌کوه زاگرس است، بلکه نشان‌دهنده نقش لرستان به‌عنوان یکی از کانون‌های شکل‌گیری تمدن بشری در غرب آسیاست.
غار یافته با کشف ابزار‌های سنگی و بقایای انسانی از دوران پارینه‌سنگی میانی، همواره یکی از مهم‌ترین شواهد باستان‌شناسی درباره مسیر تکامل انسان در جهان محسوب شده است.
از منظر فرهنگی و اجتماعی نیز، این دستاورد می‌تواند نقطه عطفی در توسعه گردشگری پایدار لرستان باشد.
ثبت جهانی، فرصت‌های تازه‌ای برای معرفی ظرفیت‌های طبیعی و تاریخی منطقه، جذب گردشگر داخلی و خارجی، و افزایش توجه نهاد‌های ملی و بین‌المللی به حفاظت و مرمت این محوطه‌ها فراهم می‌آورد.
کارشناسان معتقدند که دره خرم‌آباد اکنون می‌تواند همانند پرسپولیس یا بیستون، به یکی از مراکز مطالعاتی مهم برای پژوهش‌های باستان‌شناسی و انسان‌شناسی در سطح جهان تبدیل شود.
به این ترتیب، ثبت جهانی دره خرم‌آباد نه‌فقط یک افتخار ملی برای ایران، بلکه یک رویداد مهم در تاریخ میراث مشترک بشری است؛ رویدادی که جایگاه لرستان را در نقشه تمدن‌های کهن پررنگ‌تر کرده و افق‌های تازه‌ای برای آینده فرهنگی، علمی و اقتصادی این منطقه گشوده است.