ندای لرستان - مهر / «کشکان» که روزی لقب رودخانه خروشان جنوب لرستان را یدک می‌کشید حالا از جوش‌وخروش افتاده و بر بستر خشکسالی جان می‌دهد و زنگ خطر نابودی زمین‌ها و باغات حاشیه آن هم به صدا درآمده است.
رودخانه «کشکان» بزرگ‌ترین منبع آب سطحی لرستان و خروشان‌ترین رودخانه که روزی آن را وحشی می‌خواندند و در سیل سال 1398 با اوج وحشی‌گری هرچه سر راهش بود را از بیخ می‌کند و با خود می‌برد اکنون چنان از نفس افتاده که خروشیدن برایش بی‌معنا شده است.
«کشکان» در آستانه خشکی مطلق!
جان یک‌سوم اراضی لرستان سرشار از کشاورزی و باغداری که منبع درآمد ساکنان سر راه رودخانه «کشکان» است به آب این رودخانه بسته؛ اما در شرایط کمبود بارندگی و بحران آب در آستانه خشکی مطلق است.
در چنین شرایطی کشاورزی غیراصولی و کاشت بی‌رویه گیاهان آب‌دوست به‌ویژه کشت بی‌رویه برنج در بالادست «کشکان»، برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز در مسیر این رودخانه با موتور تلمبه‌های مجاز و غیرمجاز و به‌طورکلی عدم مدیریت صحیح و به‌موقع منابع آب، آبدهی رودخانه «کشکان» را باتوجه‌به نظر کارشناسان به 150 لیتر در ثانیه رسانده و به‌سرعت همین میزان نیز روبه‌کاهش است که این یک بحران و زنگ خطر است.

خسارت خشکسالی به مزارع کشاورزی
احمدرضا ساتیاروند مدیر جهاد کشاورزی پلدختر در این رابطه اظهار کرد: خسارت خشکسالی با شدت و ضعف‌ها بر اساس میزان بارش در اقلیم‌های مختلف شهرستان رخ‌داده و در مزارع دیم حداقل باعث کاهش 50 درصدی شده است؛ اما میزان خسارت در نقاط مختلف متغیر است.
وی اظهار کرد: همه مزارع دیم و آبی شهرستان پلدختر خسارت دیده‌اند و بر اساس سیستم سنجش از راه دور صندوق بیمه کشاورزی بانک کشاورزی کشور بر اساس اطلاعات تکمیلی نمونه‌گیری از مزارع و رصد مراحل رشدی گیاه مشخص می‌شود که تاکنون در هیچ شهرستانی از کشور درصد خسارت به تفکیک اعلام نشده، هر چند اطلاعات در حال ارسال به این صندوق است که بعد از پایان پایش سنجش از راه دور به استان اعلام خواهد شد.
مدیر جهاد کشاورزی پلدختر، تصریح کرد: در سال جاری در شهرستان پلدختر میزان بارش حدود 181 میلی‌متر بوده که در کل استان از اواسط اسفند به بعد بارندگی مؤثر یعنی بالای 15 میلی‌متر اتفاق نیفتاد.

تأکید بر رعایت الگوی کشت بعد از خشک‌شدن «کشکان»!
ساتیاروند ، گفت: بیشترین خسارت خشکسالی به مزارع گندم و جو دیم شهرستان وارد شده است و احتمال کاهش آب در مناطق «کشکان» و… وجود دارد و مدیریت منابع آبی در شرایط فعلی بهترین راهکار است.
وی به تسهیلات خشکسالی اشاره کرد و گفت: سازمان جهاد کشاورزی استان اطلاعات و تحلیل‌ها را به وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده و طبق روال هر سال و بر مبنای دستورالعمل‌ها احتمال تسهیلات در قالب امهال وام‌ها و تمدید پرداخت تسهیلات و… وجود خواهد داشت.
مدیر جهاد کشاورزی پلدختر، یادآور شد: جهاد کشاورزی شهرستان برای جلوگیری از خشک‌شدن رودخانه «کشکان» طرح رعایت الگوی کاشت را در دستور کار دارد که در این خصوص به مشارکت و همکاری کشاورزان نیاز است.
ساتیاروند ، به راهکارهای برون‌رفت از بحران خشکسالی در شهرستان اشاره کرد و افزود: رعایت الگوی کاشت، مدیریت‌های بهزراعی و به‌نژادی، تأمین علوفه و نهادهای دامی و… از راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت برای برون‌رفت از بحران خشکسالی است که در دستور کار قرار دارد.

وی در پاسخ به این سوال که در صورت خشک‌شدن رودخانه «کشکان»، بزرگ‌ترین قطب انجیر سیاه کشور در شهرستان در معرض نابودی قرار می‌گیرد که این مسئله برای کشاورزان و باغداران مناطق حاشیه رودخانه «کشکان» بسیار بحران‌زا است چه اقدام و برنامه‌هایی در این خصوص در دستور کار است، گفت: این سوال در حد سیاست‌گذار کلان است و به طور طبیعی می‌بایست از طریق نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی و استاندار لرستان و… پیگیری شود.
خشک‌ترین سال آبی پلدختر در 50 سال گذشته
اکبر مهری رئیس اداره منابع آب پلدختر نیز در این رابطه اظهار داشت: دبی لحظه‌ای تیرماه سال جاری رودخانه‌های دائمی شهرستان نسبت به سال گذشته 50 درصد کاهش و نسبت به میانگین درازمدت حدود 85 تا 90 درصد کاهش دارد.
وی اظهار کرد: با نگرش به شاخص‌های بین‌المللی تعیین‌کننده بحران آب (نظیر فالکن مارک، سازمان ملل و مؤسسه بین‌المللی مدیریت آب) و بررسی منابع و مصارف آب، شهرستان‌های پلدختر و معمولان دچار تنش آبی هستند و در وضعیت شدید بحران آب قرار دارند، به‌طوری‌که طی 50 سال اخیر خشک‌ترین سال آبی در شهرستان اتفاق افتاده است.
رئیس اداره منابع آب پلدختر، تصریح کرد: تغییر اقلیم، تغییر نوع بارش‌ها از برف به باران در حوضه‌های آبریز، توزیع زمانی و مکانی نامناسب بارندگی‌ها باعث شده تابستان امسال یکی از سخت‌ترین سال‌های آبی باشد و برای گذر از تنش آبی و مدیریت بهینه منابع آب در شرایط خشکسالی چاره‌ای جز سازگاری با کم‌آبی وجود ندارد.

ساخت سد «چول هول» در میان‌وعده‌ها
مهری، گفت: احداث سد « چول هول» باهدف ذخیره سیلاب‌های بهاره و زمستانه برای تأمین آب آشامیدنی و کشاورزی و رهاسازی آب سد برای جبران کمبود آب رودخانه «کشکان»، جلوگیری از کشت بی‌رویه محصولات آب‌دوست به‌ویژه برنج در منطقه بالادست شهرستان‌های پلدختر و معمولان و ضرورت رهاسازی حقابه کشاورزی این شهرستان‌ها به میزان 85 میلیون مترمکعب برای تأمین آب باغات چندین ساله انجیر و رهاسازی حقابه زیست‌محیطی رودخانه برای برقراری دبی پایه رودخانه و جلوگیری از تلف‌شدن آبزیان از راهکارهای ضروری برطرف‌کردن مشکل خشک‌شدن رودخانه کشکان است.
وی افزود: از دیگر اقدام‌ها برای جلوگیری از خشک‌شدن رودخانه «کشکان»، باز تخصیص مجوزهای صادره این رودخانه و اولویت‌بخشی تأمین آب به مناطق پایین‌دست، ممانعت از توسعه بی‌رویه باغات و برخورد با متخلفان منابع آبی، تنظیم برنامه آبیاری بین حقابه بران رودخانه «کشکان» با اعمال خاموشی الکتروموتورها و ایستگاه‌های پمپاژ و رصد و پایش منظم منابع و مصارف آب توسط کارگروه سازگاری با کم‌آبی و تغییر روش آبیاری باغات انجیر از حوضچه‌ای به آبیاری قطره‌ای به‌منظور افزایش راندمان و بهره‌وری مصرف آب هستند.

اقدامات عملی پس از خشک‌شدن «کشکان»!
رئیس اداره منابع آب پلدختر، یادآور شد: تلفات آب در روش‌های آبیاری سنتی 75 درصد و در روش آبیاری قطره‌ای پنج درصد است و انجام این کار نیازمند فعالیت ترویجی و اجرای مزرعه‌های آزمایشی (پایلوت) توسط جهاد کشاورزی و اعطای تسهیلات آبیاری تحت‌فشار به کشاورزان است.
مهری، تصریح کرد: همچنین برای جلوگیری از خشک‌شدن رودخانه «کشکان» و نابودی باغات در معرض خطر، می‌توان از ظرفیت تانکرهای آب‌رسانی بخش دولتی و خصوصی استفاده کرد.
وی گفت: برگزاری منظم جلسات شورای حفاظت منابع آب و سازگاری با کم‌آبی استان و شهرستان برای ایجاد تصمیم‌های مقتضی برای گذر از تنش‌های حادث شده و مدیریت تنش آبی، رهاسازی آب سد « ایوشان » برای برقراری دبی پایه رودخانه و تأمین حقابه زیست‌محیطی برای حفظ اکوسیستم طبیعی آن از دیگر روش‌ها برای تأمین آب مورد نیاز مصارف باغات در پایین‌دست رودخانه «کشکان» است.
رئیس اداره منابع آب پلدختر، عنوان کرد: در سال جاری تاکنون سه جلسه شورای حفاظت از منابع آب و همچنین جلسات شورای تأمین در شهرستان‌های پلدختر و معمولان برگزار شده و کارگروه مدیریت منابع آب به ریاست فرمانداران و با حضور بخشداران، رؤسای اداره‌های منابع آب، جهاد کشاورزی و توزیع برق و انجام اقدام‌های عملی برای کاهش خسارات خشک‌شدن آب رودخانه «کشکان» در حال برنامه‌ریزی است.

مهری، یادآور شد: مجموع بارندگی سال آبی جاری شهرستان پلدختر 267 میلی‌متر بوده که نسبت به سال آبی گذشته حدود 50 درصد کاهش و نسبت به میانگین درازمدت (68 ساله) حدود 45 درصد کاهش داشته است.
آب سد «ایوشان» برای احیای «کشکان» رهاسازی شود!
مجید رضایی سرپرست فرمانداری پلدختر نیز بر ورود مسئولانه دستگاه‌های متولی و برخورد جدی با متخلفان در حوزه آب تأکید کرد و گفت: برداشت‌های غیرمجاز از آب رودخانه، عدم برخورد مناسب و جدی با متخلفان کشت محصولات کشاورزی در بستر و حریم بالادست رودخانه «کشکان» و همچنین کاهش شدید و کم‌سابقه نزولات آسمانی از جمله علل کاهش سطح آب رودخانه است.
وی اظهار کرد: در این راستا دستگاه‌های متولی می‌بایست اقدام عاجل و جدی برای جلوگیری از خسارات به کشاورزان و زیست محیط رودخانه انجام دهند.
سرپرست فرمانداری پلدختر، به لزوم رهاسازی مقادیری از آب سد « ایوشان » برای احیای رودخانه و جلوگیری از مشکلات زیست‌محیطی، اشاره کرد و افزود: دستگاه‌های متولی می‌بایست فکر عاجل و اساسی برای حل مشکل کشاورزان در این حوزه کرده و در این راستا ظرفیت‌های استانی را به‌کارگیری کنند.