بزرگنمايي:

ندای لرستان -  در مسیر کوچ بهاره بیشتر کوچ به صورت پیاده انجام می شود تا چرای دام ها در مسیر صورت گیرد و دغدغه زمانی بابت هوا و نابسامانی های آن وجود ندارد و این کوچ که شبیه به همان کوچ سنتی پیشینیان دیار عشایری است، گاه تا 40 روز هم طول می کشد و نه تنها هزینه ای برای خانوارهای عشایر ندارد بلکه دام‌های آنها در مسیر کوچ چرای خوبی دارد.
 
لاجرم عشایر کوچ رو در پاییز چاره ای جز این ندارند که دام و زندگی خود را با ماشین جابه جا کنند و هزینه این جابجایی برای هر خانوار به بالای 30 میلیون تومان هم می رسد و این میزان در توان اغلب خانوارهای عشایری در استان لرستان نیست علاوه بر هزینه جابه جایی زندگی عشایر، انچه به عنوان یکی از مشکلات مطرح می شود کمبود سوخت و نهاده های دامی است که می تواند آنها را با مشکلاتی مواجه کند.
شهرستان الیگودرز با 35 درصد جمعیت عشایر بیشترین خانوار عشایری در لرستان را دارد، یکی از عشایر الیگودرز لرستان در خصوص هزینه جابه جایی کوچ پاییزه می گوید: خانوارهایی که دام سنگین دارند مجبورند در چندین سرویس آنها را جابجا کنند که هزینه بالا است بطوری که هزینه هر سرویس به بیش از 10 میلیون تومان می رسد.
یکی دیگر از عشایر الیگودرز لرستان می گوید: با توجه به اینکه بیشتر خانوارهای عشایری توان تامین کرایه جابه جایی دام خود را ندارند ناچارند در هر سرویس بار بیشتری بزنند که همین ازدحام در بیشتر موارد باعث تلفات دام عشایر می شود که از نظر اقتصادی، ضربه سنگینی اقتصادی است که بیشتر آنها توان مالی مناسبی ندارند.
وی می افزاید: علاوه بر کرایه های سنگین، مشکلی دیگر که با ان مواجه هستیم جاده های نا امن است که سختی کوچ پاییزی را برای ما بیشتر می کند.
رییس اداره امور عشایر شهرستان الیگودرز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: دغدغه حمل و نقل در کوچ پاییزی از مهمترین مشکلات عشایر است و عملا مشاهده می شود خانوار برای اینکه توان تامین مثلا سه سرویس را ندارد می خواهد با یک سرویس جابه جا شود که ازدحام بار دام تلفات دام‌ها را در پی دارد.
سید حسین حسینی گفت: شهرستان الیگودرز با چهار هزار و 600 خانوار عشایری و با جمعیتی معادل 25 هزار نفر نقش موثری در تولید گوشت، لبنیات، تولید پشم و صنایع دستی مرتبط دارد.
بهار و پاییز موسم فروش دام مازاد عشایر است و دامداران انتظار دارند، قبل از اینکه ناچار در دام واسطه‌ها بیفتند سازمان امور عشایر دام ها را به قیمت مناسب از انها خریداری کند این اقدام در خیلی از مناطق عشایری انجام شده اما در برخی مناطق هنوز اجرا نشده و یا ضوابطی تعیین شده که در توان عشایر نیست.
در این خصوص یکی از عشایر لرستان می گوید: از جمله ضوابط تعیین شده خرید دام مازاد عشایر خرید بره نر بیش از 50کیلوگرم است، که با وضعیت خشکسالی اخیر و کمبود فعلی کمتر بره ای در میان دام های عشایر به این وزن می رسد.
یکی دیگر از عشایر لرستان در این خصوص می گوید: برای فروش دام باید به سازمان امور عشایر مراجعه و برای تعیین نوبت ثبت نام کنیم در مواردی این نوبت به بیش از یک ماه رسیده و در طول این یک ماه دامدار خود باید خوراک بره قابل عرضه را تامین کند که وزن بره افت نکند حداقل هزینه گزافی به دوش عشایر است که مجبوریم علوفه را با قیمت بالا از بازار تهیه تا زمان عرضه برسد.
این دام دار عشایری افزود: این را باید دانست که دام قابل عرضه عشایر فقط بره نر 50 کیلوگرمی نیست و او همواره مجبور است هرساله بخشی از دام های زایا و پیر و بره ماده مازاد بر نیاز را هم بفروشد تا از عهده هزینه و خرج بالای بقیه دام ها بربیاید، در این شرایط به جز واسطه های حرفه ای و کم انصاف خریدار دیگری وجود ندارد.
وی می گوید: به علت بالا بودن قیمت علوفه و داروی دامی و افزایش هزینه حمل و نقل دام و امکان خشکسالی در فصل پاییز و زمستان بسیاری از عشایر دست به فروش دامهای داشتی و قابل نگهداری خود زده که این موضوع باعث شده برخی آنها دست از کوچ بکشند یا با دام های بسیار کوچکی به قشلاق بروند که این باعث بیکاری عشایر می شود.
توزیع یکهزار و 500 لیتر نفت سفید بین عشایر لرستان
عشایر استان لرستان شامل 13 ایل و 15 طایفه هستند، 83 هزار و 739 نفر در قالب 14 هزار و 638 خانوار، جامعه عشایری لرستان را تشکیل می دهند و این استان از لحاظ جمعیت عشایری رتبه ششم کشور را دارا می باشد، تامین سوخت و نبود نهاده دامی و امنیت راهها مشکلاتی است که عشایر لرستان فارغ از اینکه عشایر کدام شهرستان هستند در بیان آن اشتراک نظر دارند.
در خصوص اقدامات انجام شده برای رفع این مشکلات مدیر کل امور عشایری لرستان می گوید: دولت اقدامات خوبی در راستای ماندگاری عشایر استان و افزایش بهره وری آنها انجام داده است از جمله اینکه، یکهزار و 500 لیتر نفت سفید از ابتدای امسال تاکنون باهدف جلوگیری از قطع درختان و حفظ جنگل ها بین جامعه عشایر استان توزیع شده است.
هوشنگ نورمحمدی افزود: در راستای جلوگیری از قطع درختان و حفظ جنگل ها، احداث جایگاه های نفت و گاز برای مناطق عشایری در دستور کار است که سال گذشته در این راستا سه میلیون و 750 هزار لیتر نفت سفید و 90 هزار سیلندر گاز بین عشایر استان توزیع شد.
نورمحمدی با بیان اینکه 11هزار و 200 خانوار عشایر از مناطق ییلاقی استان به مناطق قشلاقی شمال ایلام و خوزستان و جنوب لرستان کوچ کرده اند، افزود: در این مدت اداره کل امور عشایر با همکاری اتحادیه شهید مبشر و هشت شرکت تعاونی، خدمات را به این قشر ارایه می دهد و تامین و توزیع آرد و علوفه دامی را برعهده دارد. سال گذشته 717 تن آرد و 25 هزار تن علوفه دامی بین جامعه عشایری لرستان توزیع و امسال نیز هشت هزار و 500 تن علوفه توزیع شده است.
مدیر کل امور عشایری لرستان یاداور شد: سال گذشته 28 میلیارد تومان تسهیلات بانکی در راستای زنجیره تولید گوشت قرمز به عشایر این استان پرداخت شد همچنین اعتبارات مورد نیاز جهت تامین آب مناطق عشایری در نظر گرفته شده است. 23 هزار متر لوله در اندازه های مختلف جهت تامین آب شرب مورد نیاز بین عشایر لرستان توزیع شد، همچنین 11 کامیون تانکر12 هزار لیتری در مناطق ییلاقی و قشلاقی این استان آبرسانی می کنند.
وی ادامه داد: برای حفاظت جنگل و مراتع همچنین جلوگیری از قطع درختان نیز هرساله اعتباراتی به منظور احداث جایگاه نفت و گاز در نظر گرفته می شود و علاوه بر این تانکرهای 6 و 12 هزار لیتری به عنوان منبع ذخیره نفت احداث خواهد شد. سال گذشته 54 میلیارد تومان اعتبار در راستای مرمت و نگهداری جاده عشایری و تامین آب در لرستان هزینه شد همچنین حدود 300خانوار عشایری استان همدان به مدت 6 ماه کوچ پاییزه در پلدختر اتراق می‌کنند که خدمت رسانی به این قشر نیز انجام می شود.
نورمحمدی یادآور شد: سال گذشته 34 میلیارد تومان اعتبار در قالب 49 پروژه توسط دستگاه های اجرایی استان برای مناطق عشایری هزینه شد چراکه بر اساس مصوبه، نهادهای دولتی باید برخی طرح های عمرانی و اقتصادی را در مناطق عشایری اجرا کنند، 2 سامانه برای ساماندهی توزیع آرد و تردد دام عشایری وجود دارد که دست دلالان را از بازار آرد کوتاه کرده و مانع قاچاق دام می شود همچنین جهت جلوگیری از قاچاق دام، مشخصات عشایر کوچ‌رو در کارت تردد ثبت شده است.
مدیر کل امور عشایری لرستان می گوید: خشکسالی و کمبود منابع آبی از دغدغه های جامعه عشایری لرستان است که مشکلاتی هم که زندگی عشایر را سخت تر از پیش کرده است.
وی تاکید کرد: در گذشته هر تن جو را 2 میلیون و 700 هزار تومان تهیه می کردند اما اکنون باید برای همان میزان 10 میلیون و 500 هزار تومان بپردازند، که با تهیه و عرضه مواد غذایی کنستانتره ارزان قیمت برای دام عشایر سعی شده است تا حدودی از این مشکل کاسته شود.
تخصیص پنج و نیم میلیارد تومان تسهیلات تامین نهاده‌های دامی به عشایر بروجرد
رییس اداره امور عشایر بروجرد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: با پیگیری‌های سازمان امور عشایر کشور و به منظور رفع مشکلات عشایر در حوزه تامین نهاده و علوفه دام پنج میلیارد و 500 میلیون تومان تسهیلات به عشایر شهرستان اختصاص یافت.
نوراله مصطفی نژاد افزود: علاوه بر این در راستای ایجاد اشتغال و خرید نهاده دامی تا عشایر مجبور به فروش دام خود نشوند، مبلغ یک میلیارد از محل تسهیلات توسعه مشاغل خانگی و یک میلیارد هم از بهزیستی برای حمایت اقتصاد خانوارهای دارای چند معلول اختصاص یافت.
وی اضافه کرد: توزیع نهاده های دامی شروع شده و تاکنون بیش از 20 تن کنسانتره توزیع و پیگیری برای تامین جو مدت دار برای عشایر در حال انجام است تا محصول جو در اختیار آنها قرار گیرد و اول تابستان پول آن را پرداخت می کنند.
وی با تاکید بر مشکل گرانی نهاده های دامی در بین عشایر شهرستان اظهار داشت: با توجه به گرانی نهاده‌های دامی و نقدینگی پایین خانوارهای عشایری، آنها مجبور هستند نصف دام مولد خود را به فروش برسانند تا برای مابقی دام های خود در فصل سرما، خوراک دام اعم از جو یا کنسانتره خریداری کنند.
وی با تاکید بر ضرورت توجه به رفع مشکلات عشایر که قشری تولید کننده است، گفت: تداوم فروش دام در بین عشایر به مرور منجر به بیکار شدن و مهاجرت آنها به حاشیه شهرها می شود که همین حاشیه نشینی مشکلات اجتماعی خاص خود را در پی دارد از این رو سازمان امور عشایر کشور در راستای حمایت از زنجیره تولید گوشت قرمز توجه خاصی به عشایر دارد.
رییس اداره امور عشایر شهرستان بروجرد یادآور شد: هم اکنون 700 خانوار عشایر این شهرستان با داشتن 110 هزار راس دام سبک و سنگین سالانه یک هزار و 500 تن فرآورده گوشتی تولید می کنند.
مروری بر ساختار جامعه شناسی زندگی عشایری لرستان
پژوهشگر حوزه ایلات و عشایر در خصوص مشکلات قشلاق در بحث مشکل ساختار ایلی می گوید: ساختار قبیله ای عشایر بیش از پیش در معرض تحول و دگرگونگی قرار گرفته است، این وضعیت در عشایر به اصطلاح بومی لرستان بیش از عشایری که از استانهای دیگر چون همدان (ترک و ترکاشوند )، کرمانشاه (ترکاشوند )به استان لرستان می آیند، به نظر می‌رسد، این که از عشایر به اصطلاح غیربومی استان به دلیل ناامنی و احساس خطری که از ناحیه اهالی بومی و غیر خودی به صور مختلف از جمله سرقت های شبانه یا درگیری بر سر مرتع و ایل راه، احساس می‌کنند و عملاً با آن درگیرند وحدت گروهی بیشتری دارا هستند. این نوع انسجام، محدود، نسبی و درسطح گروه‌های کوچک( اقلیت)است، جهت و سمت سوی آن هم، دراغلب موارد معطوف به حفظ امنیت است.
ابراهیم موسوی نژاد افزود: سرعت مهاجرت و استقبال به اسکان (به دلیل فقر مراتع و ناکافی بودن کمکهای دولتی) این انسجام ایلی را که ویژگی اصلی عشایر کوچنده است به شدت تحت تأثیر قرار داده، بهره گیری از ماشین وانت برای کوچ و رفت آمد به بازار و همچنین رواج تلفن همراه و بهره گیری از آن به منظورهای مختلف، ارتباط و تبادل اطلاعات عشایر کوچنده را با شهرها و روستاهای اطراف ساده، گسترده و متنوع کرده است.
وی بیان کرد: سیستم اداری مبتنی بر تقسیم عشایر کوچنده در استان‌های مختلف مبدا کوچ ارتباط هر قبیله و گروه کوچنده را با مسایل دولتی و اجتماعی مهم مثل دفن اموات و مراجعات اداری و امثال آن را بامشکلات زیاد و اتلاف وقت و هزینه بسیاری مواجه کرده است، زیرا عشایر در زمان کوچ قشلاق می بایست در سرما و گرفتاری زمستان، با استان‌ها و شهرهای مبدا خود مثل همدان یا بروجرد در ییلاق درتماس باشند، که در زمستان چنین امری دشوار و دور از دسترس است.
این پژوهشگر در خصوص مشکلات کوچ و کوچندگی گفت: کوچ سنتی عشایر قبلا توسط سازمان و سلسله‌ مراتب ساختار ایلی، برای حفظ امنیت، بهره برداری از مراتع، و مطابق با شرایط اقلیمی شکل می گرفت و در نتیجه برآیند کلی آن توجیح اقتصادی و اجتماعی داشت، ابزار آن برای جابه جایی چهارپایان باربر بودند که در یک زیست بوم معین با حقوق عرفی که در آن داشتند، از یک ایل راه که نقاط مختلف یک زیست بوم را به هم مرتبط می کرد، انجام می شد، امروزه تحت تاثیر عوامل بیرونی از جامعه عشایر کوچنده( عمدتاً توسعه جوامع اسکان یافته شهری و روستایی) هم سازمان اجتماعی کوچ (ساختارایلی) هم الزامات و ضرورت های آن مانند حقوق عرفی ایل به شدت دستخوش تغییر شده و تحرک ایلی را به شدت محدود ساخته است.
موسوی نژاد ادامه داد: این تغییرات ناگزیر بسیاری از عشایر کوچنده را به اسکان سوق داده و باقیمانده را ضمن محاصره و تطابق دادن با خود ناچار به نوعی از کوچندگی دگرگون شده وادار نموده که امروزه شاید بتوان با طنزی تلخ از آن به کوچ اجباری نام برد، در چنین کوچی، نه برای کوچندگان مرتعی معینی وجود دارد و نه سازمان ایلی آن را حمایت و هدایت می‌کند و نه حمایتی برای برطرف کردن ناامنی‌های احتمالی است، توجیح اقتصادی و اجتماعی بر این کوچ روی مترتب نیست، بسیاری از کوچندگان، به ویژه در این خشکسالی های اخیر خسته، وامانده و دنبال مفر می‌گردندکه رها شوند.
این محقق حوزه ایلات و عشایر در لرستان اقداماتی را برای رفع مشکلات زندگی عشایری اکنون ضروری می داند از جمله این اقدامات شامل این است که با توجه به اینکه قوت لایموت عشایر که آرد یارانه ای می باشد به انها به صورت منظم رسانده شود، محصولاتشان که عمدتا دام است به قیمت مناسب و متناسب با دیگر محصولات پروتیینی و گوشتی قیمت گذاری و خریداری شود، اگر تصمیم به از بین بردن کوچ سنتی می باشد تمام یا دست کم بخشی از هزینه حمل و نقل به انها پرداخت شود.
این پژوهشگر ادامه می دهد؛ علوفه و داروی دامی با قیمت مناسب (به قول خودشان مثل مرغداری ها) داده شود، امنیت عشایر بویژه دام ها و دارایی هایشان در طول کوچ حفظ شده و سازوکار مناسبی برای پیشگیری و پیگیری از دزدی دام ها تدارک دیده شود، کارمندان ذیربط موظف شوند ماهیانه به مناطق عشایری سفر و از وضع انها گزارش تهیه کنند.
عشایر لرستان یک میلیون و 500 هزار راس دام سنگین و 10 هزار راس دام سبک را در اختیار دارند و به دامپروری، پرورش زنبور عسل، کشت گیاهان دارویی، تولید محصولات باغی و زراعی و صنایع دستی مشغول هستند. این قشر سالانه 12 هزار تن گوشت قرمز، 150 تن عسل، 29 تن شیر، 17 تن روغن حیوانی، یکهزار و 39 تن پشم، 630 تن ماهیان سردآبی، 155 هزار تن جو، 15 هزار تن گندم و 74 هزار تن حبوبات را تولید و به بازار عرضه می کنند. پنج درصد جمعیت لرستان را تشکیل می دهند و نقش مطلوبی در تولید استان دارند بنابراین رفع و توجه به مشکلات آنها گامی موثر در حمایت از تولید است.