ندای لرستان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
کشورهای منطقه نگران‌اند که میزبانی از آن‌ها می‌تواند سرزمین‌هایشان را در معرض انتقام اسرائیل قرار دهد.
بازار ![]()
هفته‌ها پیش، پیش‌نویس‌هایی از یک طرح آتش‌بس در غزه با حمایت ایالات متحده در پایتخت‌های خاورمیانه در گردش بود. رهبران کشورهای کلیدی منطقه حتی تا چند ساعت قبل از انتشار رسمی آن در روز سه‌شنبه، نسبت به محتوای این طرح اطمینان داشتند. با این حال، وقتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، طرح 20 ماده‌ای خود را رونمایی کرد، همان رهبران از تفاوت‌های عمده میان پیش‌نویس‌های اولیه و نسخه نهایی شگفت‌زده شدند.
بزرگ‌ترین تغییرات مربوط به تعداد فلسطینی‌هایی بود که قرار بود به‌عنوان بخشی از توافق آزاد شوند و همچنین نحوه مرحله‌بندی عقب‌نشینی اسرائیل از نوار غزه. به گفته منابع، ترامپ ظاهراً طرح را طوری تعدیل کرده بود که با خواسته‌های بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بیشتر همسو شود.
به گزارش میدل‌ایست‌آی، در حالی که پیش‌تر قرار بود صدها زندانی فلسطینی به همراه 1700 مرد، زن و کودک بازداشتی از غزه آزاد شوند، حالا تنها 250 زندانی به همراه بازداشتی‌ها آزاد خواهند شد. پیش‌نویس‌های اولیه ورود روزانه 600 کامیون کمک به غزه را الزام می‌کرد، اما در نسخه نهایی، زبان مبهم متن هیچ تعهدی در این باره نمی‌دهد.
در مورد سازوکار حکمرانی نیز تغییرات ایجاد شده بود: قرار بود غزه توسط یک «شورای صلح» اداره شود که ریاست آن با ترامپ و تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، باشد و مشورت‌های بین‌المللی حذف شده بود. همچنین «نیروی بین‌المللی تثبیت» (ISF) که قرار بود پلیس فلسطین را برای برعهده گرفتن امنیت آموزش دهد، ناگهان اختیارات گسترده‌تری پیدا کرده بود که نشانگر افزایش کنترل اسرائیل بود.
نه‌تنها عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی مرحله‌ای و بدون جدول زمانی مشخص شده بود، بلکه افزودن «منطقه امنیتی» در اطراف نوار غزه، چشم‌انداز حضور دائمی اسرائیل در داخل غزه را مطرح می‌کرد.
به گفته یکی از منابع منطقه‌ای: «ترکیه، مصر، اردن و دیگران به‌ویژه در مورد تشکیل نیروی بین‌المللی مخالفت‌های مشخصی داشتند. اما همین کشورها همچنین باور داشتند که امتیازات کلیدی گرفته‌اند، از جمله امتناع ترامپ از به‌رسمیت شناختن الحاق کرانه باختری توسط اسرائیل و تعهد آمریکا مبنی بر اینکه فلسطینی‌ها می‌توانند در غزه بمانند. همچنین اسرائیل طبق این طرح پذیرفت که غزه را به‌طور دائم اشغال نکند.»
یک منبع سیاسی ارشد مصری گفت عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، و محمد بن زاید، همتای اماراتی‌اش، بر این تمرکز داشتند که چگونه کشورشان می‌تواند رهبری و سود بردن از بازسازی و کمک‌های انسانی در غزه را برعهده بگیرد.
این منبع گفت: «بازسازی غزه یک فرصت اقتصادی بزرگ برای مصر است؛ از جمع‌آوری آوار گرفته تا توسعه زیرساخت‌ها و پروژه‌های شهری. چنین عملیاتی میلیاردها دلار به‌طور مستقیم و غیرمستقیم وارد اقتصاد مصر می‌کند و در بلندمدت به اقتصاد آن رونق می‌بخشد.»
به گفته این منبع، این امر همچنین تهدید قریب‌الوقوع اخراج صدها هزار فلسطینی از غزه به شبه‌جزیره سینا را پایان می‌دهد. او افزود: «پذیرفتن طرح ترامپ برای توقف جنگ در غزه، کاملاً به طرح جابجایی پایان می‌دهد؛ طرحی که به منبعی از تنش عمیق بین قاهره و تل‌آویو تبدیل شده بود.»
فشار بر حماس
با وجود نارضایتی از چند بخش، مقامات ترکیه، قطر و مصر روز سه‌شنبه در دوحه گرد هم آمدند تا حماس را به ارائه پاسخ مثبت به پیشنهاد ترامپ تشویق کنند. در واقع، فشار بر حماس حتی پیش از اعلام رسمی روز سه‌شنبه هم در حال افزایش بود.
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، آخر هفته به رسانه‌ها گفت که در حالی که وظیفه آمریکا قانع کردن اسرائیل برای پذیرش طرح است، ترکیه و دیگر بازیگران منطقه‌ای بر متقاعد کردن فلسطینی‌ها تمرکز خواهند کرد.
به گفته منبع سیاسی مصری، در جریان یک نشست اخیر در قاهره، محمد بن زاید و السیسی تصمیم گرفتند «بیشترین فشار ممکن بر حماس وارد کنند تا توافق را بپذیرد» و توافق کردند که مهم است پس از علنی شدن طرح، فوراً حمایت خود را اعلام کنند. به گفته یک منبع امنیتی ارشد مصری: «حسن رشاد، رئیس اطلاعات کل مصر، تحت دستور مستقیم السیسی، شخصاً آغاز به آماده‌سازی حماس برای پذیرش طرحی کرد که قرار بود رونمایی شود.»
یک منبع امنیتی افزود: «قاهره و دوحه نیز بلافاصله پس از اطلاع از طرح ترامپ، هماهنگی اقدامات خود را آغاز کردند. رهبران حماس بلافاصله پس از اعلام رسمی، در جریان مفاد طرح قرار گرفتند و تأکید شد که این آخرین فرصت برای پایان دادن به جنگ و کاهش رنج مردم فلسطین است.»
نشست پرتنش
یک هفته پیش، ترامپ در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با چندین رهبر کشورهای عربی و دارای اکثریت مسلمان دیدار کرد.
یکی از مسائل اصلی مورد بحث در این نشست 45 دقیقه‌ای که یک منبع دیپلماتیک مصری آن را «طوفانی» و «غیر دوستانه» توصیف کرد «نیروی بین‌المللی تثبیت» بود. به گفته این منبع، ترامپ از همه کشورهای حاضر یعنی اردن، امارات متحده عربی، اندونزی، پاکستان، ترکیه، عربستان سعودی، قطر و مصر خواست نیروهایی به این برنامه مشترک اعزام کنند.
در پی اعلام طرح ترامپ، هر هشت کشور بیانیه‌ای مشترک صادر کردند که در آن از طرح غزه استقبال کرده و آمادگی خود را برای کمک به نهایی کردن آن ابرازکردند. اما با وجود این کلمات مثبت، پشت درهای بسته نگرانی‌های جدی در این کشورها نسبت به استقرار سربازانشان در غزه وجود دارد. یک مقام ارشد دیگر منطقه‌ای پرسید: «چه کسی این نیرو را رهبری خواهد کرد؟ چه کسی تصمیم می‌گیرد چه زمانی مداخله کند؟ قواعد درگیری چه خواهد بود؟ این پرسش‌ها همگی نیاز به بحث دارند.»
مقام دوم پیشنهاد داد که مذاکرات بیشتری با حضور کشورهای عربی و مسلمان، ایالات متحده، اسرائیل و نمایندگان فلسطینی لازم است تا چنین نیرویی عملی شود. این منبع افزود که ترکیه، اردن و مصر خواستار تصویب شورای امنیت سازمان ملل برای قانونی جلوه دادن این نیرو در نگاه جامعه بین‌المللی بودند، اما آمریکا و اسرائیل آن را از پیش‌نویس طرح حذف کردند. این مقام گفت: «اسرائیلی‌ها نمی‌خواهند سازمان ملل در هیچ موضوعی مرتبط با فلسطین دخالت داشته باشد.»
یک منبع ترک آگاه به موضع آنکارا گفت ترکیه در حال بررسی اعزام نیرو به غزه، بسته به عواملی مانند ساختار و رهبری این نیرو است. اما یک منبع آشنا با تفکر اسرائیل گفت نتانیاهو با هرگونه مشارکت ترکیه در چنین مأموریتی مخالف خواهد بود. این منبع افزود: «با این حال ممکن است حماس بر حضور ترکیه پافشاری کند.»
هدف قرار دادن حماس در خارج
بخش‌های دیگری از طرح همچنان به‌طور نگران‌کننده‌ای مبهم باقی مانده است.
برای نمونه، هنوز مشخص نیست غزه چگونه تحت «کمیته فنی» یا «شورای صلح» اداره خواهد شد. مسئله حل‌نشده دیگر مربوط به اعضای حماس است که ممکن است تحت طرح ترامپ تصمیم بگیرند غزه را ترک کنند. اسرائیل وعده داده همه رهبران حماس را، صرف‌نظر از محل اقامت‌شان، تعقیب و ترور کند.
حمله‌ای در 9 سپتامبر به دوحه نتوانست رهبران هدف‌گذاری‌شده حماس را بکشد، اما کشورهای عرب خلیج فارس را نگران کرد و آنان را به حمایت از قطر واداشت. میدل‌ایست‌آی بعداً فاش کرد که مصر تلاش‌های اسرائیل برای ترور رهبران حماس در خاک خود را نیز کشف کرده است.
اگر طرح ترامپ توسط حماس پذیرفته شود، انتظار می‌رود برخی از اعضای آن به ترکیه، مصر یا احتمالاً عربستان سعودی منتقل شوند. اما به گفته منابع منطقه‌ای این کشورها هیچ تضمینی دریافت نکرده‌اند که اسرائیل در آینده از حمله به رهبران حماس در خاک آن‌ها خودداری کند.
کشورهای منطقه نگران‌اند که میزبانی از آن‌ها می‌تواند سرزمین‌هایشان را در معرض انتقام اسرائیل قرار دهد. با وجود درخواست این تضمین‌ها در چارچوب طرح، اسرائیل و ایالات متحده حاضر به ارائه آن نشدند.
منیژه موذن