ندای لرستان - تسنیم /کارگران با قراردادهای شفاهی در ایران با خطر اخراج و کمبود مزایا مواجه‌اند. قانون کار امکان بازگشت به کار ظرف 30روز و دریافت حق‌السعی و بیمه ایام بلاتکلیفی را برای آن‌ها پیش‌بینی کرده است.
یکی از معضلات جدی بازار کار ایران، وضعیت کارگران با قراردادهای شفاهی و غیررسمی است. این دسته از کارگران در بسیاری از موارد با ابهامات و مشکلاتی جدی در زمینه حقوق، مزایا و امنیت شغلی مواجه هستند و اخراج از کار برای آن‌ها می‌تواند تبعات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای داشته باشد.
مطابق قانون کار، اگر کارگری با قرارداد شفاهی در مشاغل با جنبه مستمر و دائمی از سوی کارفرما اخراج شود و معتقد باشد این اخراج غیرموجه بوده است، می‌تواند درخواست بازگشت به کار خود را مطرح کند. کارشناسان حقوق کار تأکید می‌کنند که این دادخواست باید ظرف 30روز از تاریخ اخراج در مراجع حل اختلاف اداره کار ثبت شود؛ این اقدام از طریق سامانه جامع روابط کار انجام می‌گیرد. در غیر این صورت، اگر بازگشت به کار خارج از این مدت درخواست شود، رای صادره از لحاظ قانونی وجاهت ندارد.
بنابراین اگر کارگری با قرارداد کار شفاهی در کارهای با جنبه مستمر که قرارداد کار دائمی تلقی می شود اخراج شود می تواند دادخواست بازگشت به کار مطرح نماید و اظهار نظر در خصوص اینکه آیا اخراج موجه یا غیرموجه بوده در صلاحیت مراجع حل اختلاف کار خواهد بود.
بازار ![]()
در صورتی که اخراج غیرموجه تشخیص داده شود رای بازگشت به کار صادر شده و همزمان کارفرما به پرداخت حق السعی ایام بلاتکلیفی (از تاریخ اخراج تا تاریخ صدور رای) و واریز حق بیمه این ایام خواهد شد.
با این حال، محدودیت زمانی برای مطالبه حقوق و مزایای معوقه وجود ندارد. کارگران می‌توانند در هر زمان، حتی در حین اشتغال، برای دریافت مطالباتی همچون دستمزد، حق سنوات، پاداش، و سایر مزایای قانونی اقدام کنند. این موضوع نشان‌دهنده تلاش قانونگذار برای حفظ حقوق کارگران حتی در شرایطی است که قرارداد رسمی کتبی وجود ندارد.
مشکلات کارگران با قرارداد شفاهی
کارگران با قراردادهای شفاهی با چالش‌های متعددی مانند عدم تضمین امنیت شغلی و احتمال اخراج بدون اطلاع قبلی،دسترسی محدود به مزایای قانونی و بیمه،
سختی در اثبات مدت زمان اشتغال و میزان کار انجام شده و دشواری در دریافت مطالبات و مزایای معوقه در صورت بروز اختلاف دارند. این مشکلات، کارگران را در معرض فشارهای اقتصادی و اجتماعی قرار می‌دهد و گاهی آن‌ها را مجبور به قبول شرایط کمتر از قانون کار می‌کند. در صورتی که کارگر اخراج شده بتواند مرجع حل اختلاف اداره کار را قانع کند که اخراج غیرموجه بوده، رای به بازگشت کارگر به محل کار صادر می‌شود و کارفرما موظف به پرداخت حق‌السعی ایام بلاتکلیفی از تاریخ اخراج تا زمان صدور رای و واریز حق بیمه این دوره به سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود.
کارشناسان حوزه کار تأکید می‌کنند که برخورداری از این حقوق، تنها زمانی محقق می‌شود که کارگر از دانش کافی درباره روند قانونی و زمان‌بندی دادخواست برخوردار باشد و مدارک و شواهد اشتغال خود را آماده کند.
بنابر این گزارش,فعالان حوزه کار بر این باورند که آگاهی‌بخشی به کارگران با قرارداد شفاهی می‌تواند نقش مهمی در کاهش تضییع حقوق آن‌ها و کاهش اختلافات کارگری-کارفرمایی ایفا کند. دسترسی آسان به سامانه جامع روابط کار و مشاوره حقوقی می‌تواند روند پیگیری قانونی را کوتاه‌تر و شفاف‌تر کند و امنیت شغلی کارگران را تا حد زیادی افزایش دهد.
با توجه به حجم بالای کارگران با قراردادهای شفاهی در بازار کار ایران، کارشناسان معتقدند که حمایت قانونی از این گروه، نه تنها به بهبود شرایط معیشتی آنان کمک می‌کند، بلکه ثبات و بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی را نیز افزایش می‌دهد و مانع بروز مشکلات اجتماعی ناشی از اخراج‌های غیرموجه می‌شود.