ندای لرستان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
زهرا طیبی| کمتر از سه ماه مانده به موعد فعال‌سازی مکانیسم ماشه در شورای امنیت و در حالی که رئیس جمهور آمریکا مدعی است تأسیسات هسته‌ای ایران را به طور کامل نابود کرده است، رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه خبر دادند ایران و تروئیکای اروپا برای مذاکرات با موضوع هسته‌ای توافق کردند، البته هنوز زمان و مکان دقیقی برای شروع دور جدید مذاکرات در نظر گرفته نشده است اما برمبنای شنیده‌های «فرهیختگان» مذاکرات با اروپایی‌ها در مورد سازوکار فعال‌سازی مکانیسم ماشه خواهد بود. در مورد سازوکار و دستورکار‌های مذاکرات با اروپایی‌ها هنوز مقامات رسمی، اظهار نظری مطرح نکردند، اما گفته می‌شود اروپا می‌خواهد نظارت‌های آژانس از حالت تعلیق خارج شود، بازرسان مجدد بازگردند و مدیر کل آژانس نیز بعد از حضور، گزارش را به شورای امنیت و تروئیکا ارائه دهد و پس از آن شورای امنیت در مورد تمدید موعد فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تصمیم‌گیری کند، ایده‌ای که در ایران زیاده‌خواهانه ارزیابی می‌شود. فارغ از آنکه توافقی حاصل خواهد شد و ایران شرایط اروپایی‌ها را خواهد پذیرفت یا خیر اما می‌بایست در آستانه شروع مذاکرات با اروپا به چند نکته مهم توجه کرد. اعمال فشار برای شروع مذاکره بلافاصله بعد از توقف تجاوز صهیونیست‌ها و اشاره صدراعظم آلمان به این موضوع که اسرائیلی‌ها کار کثیف را برای آن‌ها انجام می‌دهند، اثبات می‌کند اروپایی‌ها مسیری جدا از آمریکایی‌ها در مواجهه با ایران ندارند. بر این اساس باید به این نکته توجه داشت که ضمن آنکه مذاکره با آمریکایی‌ها با پیش‌شرط‌ها و پلن جدیدی دنبال می‌شود؛ آیا دستگاه سیاست خارجی، برنامه و پلن هوشمندانه‌ای نیز برای مذاکره با اروپا دارد که صراحتاً در زمین آمریکا برای ادامه فشار‌ها به ایران، بازی می‌کند؟
تهدید ماشه، پلن بعدی
دور از انتظار نبود بعد از توقف جنگ، آمریکایی‌ها برای اعمال فشار به ایران، دست به دامان قواعد بین‌المللی شوند تا ایران را پای میز مذاکره بیاورند. تأکید غربی‌ها بر شروع مذاکرات بلافاصله بعد از جنگ نشان داد اهداف آمریکایی‌ها با حمله نظامی محقق نشده و آن‌ها دوباره دست به دامان دیپلماسی شدند. بالا گرفتن تهدید فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران بلافاصله بعد از توقف جنگ این گزاره را اثبات کرد که اروپایی‌ها با هماهنگی آمریکا و با تهدید ماشه، خواهان تشدید فشار‌ها علیه ایران هستند. سکوت اروپایی‌ها در دوران تجاوز به ایران و حتی در مواردی استقبال از این تجاوز، این گمانه را شفاف کرد که اروپایی‌ها، مخالف آنچه رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه ایران انجام می‌دهند، نیستند و حالا روی میز گذاشتن ماشه قرار است، پازل آمریکایی‌ها برای اعمال فشار علیه ایران را تکمیل کند.
بازگشت غرب به دیپلماسی
دستگاه سیاست خارجی ایران به اعمال فشار اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه این‌طور پاسخ داد که اگر برمبنای ادعای آمریکایی‌ها، برنامه هسته‌ای ایران به طور کامل نابود شده، اساساً فعال‌سازی ماشه و مذاکره در مورد آن بلاموضوع است. ایران البته در پاسخ به این تهدید ضمن تأکید بر این موضوع که فعال‌سازی مکانیسم ماشه هیچ مبنای حقوقی و سیاسی ندارد، این تهدید را روی میز گذاشت که در صورت فعال‌سازی ماشه، ایران هم پاسخی لازم به بازگشت تحریم‌های شورای امنیت خواهد داد که یکی از آن‌ها، خروج از ان‌پی‌تی خواهد بود. اما در این مدت گزینه دیپلماسی و گفت‌وگو را ر‌ها نکرد و به عنوان ابزار تاکتیکی آن را فعال نگه‌داشت. برهمین اساس، گفت‌وگو‌ها و رایزنی‌ها با طرف اروپایی ادامه پیدا کرد. در آخرین مورد وال استریت ژورنال مدعی شد در گفت‌وگوی تلفنی که میان عراقچی و وزرای خارجه تروئیکا برقرار شده، درخواست‌هایی از جمله شروع مذاکره با طرف اروپایی و شروع همکاری با آژانس، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
شروع همکاری با آژانس، یکی از محور‌های گفت‌وگو
روز گذشته رسانه‌ها به نقل از منابع آگاه اعلام کردند ایران و سه کشور اروپایی برای آغاز مذاکرات هسته‌ای گفت‌وگو کردند و البته هنوز زمان و مکان دقیق مذاکره مشخص نشده است. خبرگزاری فرانسه اما اعلام کرد ایران و تروئیکای اروپا، در هفته پیش‌رو گفت‌وگو خواهند کرد. برمبنای شنیده‌های «فرهیختگان» مذاکرات با سه کشور اروپایی در مورد سازوکار فعال‌سازی مکانیسم ماشه صورت خواهد گرفت. البته از آنجا که ایران بعد از اثبات آنکه گروسی اطلاعات تأسیسات هسته‌ای ایران را در اختیار صهیونیست‌ها گذاشت، همکاری با آژانس را تعلیق کرد، بازگشت بازرسان آژانس و ادامه همکاری نیز یکی از مواردی است که در مذاکرات اروپا با ایران، مطرح خواهد شد. براین اساس بازگشت بازرسان و ارائه گزارش رضایت‌بخش گروسی در مورد فعالیت هسته‌ای ایران، می‌تواند زمینه‌ساز آن شود که زمان فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تعلیق شود. در این چهارچوب مذاکرات با اروپا به نمایندگی از شورای حکام آژانس اتفاق خواهد افتاد؛ استدلال اروپایی‌ها این است که چون لغو ماشه، منوط به اجرای تعهدات برجامی ایران است و چون دوطرف به آن پایبند نبودند، امکان لغو ندارد و می‌توان زمان آن را تمدید کرد اما این اقدام نیز منوط به ارائه گزارش رضایت‌بخش آژانس است. فارغ از آنکه ایران، شروط اروپایی‌ها را در میز مذاکره خواهد پذیرفت یا خیر اما برگزاری مذاکرات در سطح معاونان وزارت خارجه و نه در سطح وزرا این گمانه را تقویت می‌کند که حداقل دور اول مذاکراتی، صرفاً با هدف سنجش میزان جدیت و پایبندی طرفین به گفت‌وگو‌ها و شروط مطرح شده، برگزار خواهد شد.
پلنی برای گفت‌وگو با اروپا تنظیم شده است؟
در آستانه شروع مذاکرات و گفت‌وگو‌ها با طرف اروپایی و فارغ از به نتیجه رسیدن یا نرسیدن آن، لازم است به چند نکته اساسی توجه کرد. هم‌زمان با شروع دور تازه مذاکراتی با اروپا، وزیر خارجه پیش‌شرط‌های ایران برای شروع گفت‌وگو با طرف آمریکایی را اعلام کرد که مهم‌ترین آن تضمین عدم شروع مجدد حملات علیه ایران است.
بازار ![]()
1- نکته اولی که در این میان مورد توجه قرار دارد این است که با توجه به این همکاری و همراهی اروپایی‌ها با مقامات آمریکایی، پیش‌شرط‌ها در گفت‌وگو‌ها با طرف اروپایی مشابه آنچه با آمریکا مطرح شده، در نظر گرفته شده است؟ آیا تضمینی وجود دارد که در میان مذاکرات ایران با اروپا مجدد تجاوز و حملاتی به تأسیسات هسته‌ای ایران صورت نگیرد؟
2- در ادامه همین هماهنگی و همراهی آمریکایی‌ها با اروپایی‌ها اگر سازوکار مطرح شده در توافق احتمالی دوطرف، مورد توافق آمریکایی‌ها نباشد و در مسیر توافق مانع‌تراشی کنند و آن را نپذیرند، ایران برنامه‌ریزی و سازوکاری برای مواجهه با بدعهدی‌ها در نظر گرفته است؟
3- برمبنای آنچه گفته می‌شود، طرف اروپایی حتی تعویق مکانیسم ماشه را مشروط به ارائه گزارش رضایت‌بخش دبیر کل آژانس کرده، با این فرض و با توجه به سابقه روشن گروسی در ارائه گزارش‌های جهت‌دار علیه برنامه هسته‌ای ایران، اگر ایران به تعهدات عمل کند و اروپایی‌ها به خاطر گزارش جهت‌دار گروسی، مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کنند، ایران چه رفتاری خواهد داشت و آیا تضمینی برای جلوگیری از انجام این اقدام در میز مذاکرات خواهد گرفت؟
4- نکته دیگر آنکه ایران بعد از تجاوز آمریکا به تأسیسات هسته‌ای، گزینه مذاکره را به طور کامل حذف نکرد اما تأکید کرد با برنامه جدید، پای میز مذاکره احتمالی با آمریکا خواهد نشست. حالا و بعد از روشن شدن همراهی اروپا، آیا دستگاه سیاست خارجی با ایده و برنامه تازه و برنامه‌ریزی شده‌ای پای میز مذاکره با اروپا خواهد رفت؟
5- اگرچه روشن است شروع مذاکره با طرف اروپایی به معنی تأیید یا حسن نیت با طرف اروپایی نیست؛ اما نباید از این موضوع غفلت کرد که زمانی که صدراعظم آلمان صراحتاً به این موضوع اشاره می‌کند که اسرائیلی‌ها کار کثیف را برای آن‌ها انجام می‌دهند، بدیهی است مسئول انجام کار‌های کثیف را نیز در جریان مذاکرات خواهند گذاشت، موضوعی که احتمال کارشکنی صهیونیست‌ها در مذاکرات را دور از ذهن نخواهد کرد.
بر این اساس ضمن آنکه می‌بایست از ابزار تاکتیکی مذاکره، استفاده هوشمندانه‌ای داشت، نباید این گزاره را نادیده گرفت که گفت‌وگو با شرایط مورد اشاره و بدون ابتکار ارائه شده از جانب ایران می‌تواند ایران را در موضع ضعف قرار دهد و موجب شود پلن بعدی طرف غربی بعد از توقف تجاوزات اجرایی شود.