بزرگنمايي:

ندای لرستان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
شهاب شهسواری| یک هفته پیش بود که در بحبوحه حملات اسرائیل به ایران، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران، در پیامی که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، خطاب به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «جنگ تمام شود به حساب رافائل گروسی خواهیم رسید.» 24 ساعت از پایان حملات نظامی ایران و اسرائیل نگذشته‌بود که مجلس شورای اسلامی با اکثریت قاطع آرا، به طرح کاهش همکاری‌های ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رای داد.
به نظر می‌رسد که این نخستین گام از گام‌های پبش روی ایران برای تنبیه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به دلیل نقض بی‌طرفی، درز اطلاعات و زمینه‌سازی برای اقدامات نظامی علیه ایران باشد. پیام لاریجانی، پیش از آن بود که آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند و مدیرکل و شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در جلسه اضطراری در این خصوص بار دیگر در محکوم کردن این اقدام تعلل کند.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز پنج‌شنبه در یک برنامه تلویزیونی گفت: «حمله به تاسیسات هسته‌ای ما به لحاظ قانون بین‌الملل جرم قطعی است، اما محکوم نکردند… آنقدر وضعیت در شورای حکام خراب بود که 11 کشور به صورت جداگانه حمله به تاسیسات هسته‌ای ما را محکوم کردند.» ایران به وضوح گزارش جامع مدیرکل آژانس به شورای حکام را یکی از عوامل حمله نظامی اسرائیل و آمریکا به ایران می‌داند. سیدعباس عراقچی می‌گوید: «گزارش گروسی زمینه‌ساز تهاجم رژیم صهیونیستی شد.»
رافائل گروسی در گزارشی که با عنوان گزارش جامع همکاری‌های ایران بر اساس تعهدات پادمان در اختیار شورای حکام قرار داده‌بود، با اشاره به یافتن ردپای مواد شکاف‌پذیر در چهار مکان اعلام نشده، مدعی شد که ایران پیش از سال 2003 «برنامه هسته‌ای ساختارمند اعلام نشده» داشته «که توسط ایران تا اوایل دهه 2000 انجام می‌شده و در برخی از فعالیت‌ها از مواد هسته‌ای اعلام نشده استفاده شده است». هر چند گروسی در ادامه این گزارش تصریح می‌کند که بر اساس یافته‌های آژانس در حال حاضر و به صورت جاری «هیچ برنامه هسته‌ای ساختارمند اعلام نشده» توسط ایران وجود ندارد، اما همان جملات مبهم و ادعاها در مورد پرونده‌های مرتبط با بیش از 22 سال پیش، باعث شد تا کشورهای اروپایی و آمریکا با صدور قطعنامه‌ای ایران را به نقض تعهدات پادمانی و انحراف برنامه هسته‌ای متهم کنند.
سیدعباس عراقچی، با اشاره به مصوبه مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «غربی‌ها به دست خودشان نظام NPT را تضعیف کردند و ما بر اساس مصالح کشور تصمیم می‌گیریم.» وزیر امور خارجه تاکید کرد: «همکاری ما با آژانس مانند قبل نخواهد شد.»
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز گذشته در پیامی در شبکه اجتماعی توئیتر در مورد مصوبه مجلس توضیح داد: «مجلس ایران به توقف همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رأی داده است، تا زمانی که ایمنی و امنیت فعالیت‌های هسته‌ای ما تضمین شود. این تصمیم نتیجه مستقیم نقش تأسف‌بار رافائل گروسی در پنهان‌کاری این واقعیت است که آژانس، یک دهه پیش، تمام مسائل گذشته را رسماً مختومه اعلام کرده بود. او با این اقدام مغرضانه، مستقیماً زمینه را برای تصویب قطعنامه‌ای با انگیزه سیاسی علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فراهم کرد، و همچنین حملات غیرقانونی اسرائیل و آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران را تسهیل نمود.
رافائل گروسی علاوه بر این، به شکلی حیرت‌آور و برخلاف وظایف حرفه‌ای خود، از محکوم کردن صریح چنین نقض‌های آشکار مقررات پادمانی آژانس و اساسنامه آن سر باز زده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیرکل آن، مسئول کامل این وضعیت نفرت‌انگیز هستند. اصرار رافائل گروسی بر بازدید از سایت‌های بمباران‌شده تحت عنوان نظارت پادمانی، بی‌معناست و حتی می‌تواند دارای نیت سوء باشد. ایران این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که هر اقدام لازم را در دفاع از منافع، مردم و حاکمیت خود انجام دهد.»
شرایط جدید همکاری با آژانس
بر اساس مصوبه‌ای که چهارشنبه توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد و پنج‌شنبه توسط شورای نگهبان مورد تایید قرار گرفت و توسط رئیس مجلس برای اجرا به رئیس‌جمهور ابلاغ شد، از این به بعد همکاری ایران با بازرسان آژانس منوط به رعایت دو شرط اصلی است؛ ابتدا تضمین حقوق ایران در NPT به‌ویژه حق غنی‌سازی و دوم مجوز شورای عالی امنیت ملی. به نوشته محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، بر اساس این قانون «هر نوع همکاری با آژانس یا ارائه گزارش به آنها و ورود بازرسان و مدیران آژانس تا حصول اطمینان از تامین امنیت مراکز هسته‌ای و دانشمندان ما ممنوع خواهد بود.»
بر اساس این قانون، همکاری‌ با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اجازه دادن به بازرسان این آژانس برای دسترسی به تاسیسات هسته‌ای و دانشمندان ایرانی دو شرط دارد:
حصول اطمینان از رعایت کامل حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران و تأمین امنیت مراکز هسته‌ای و دانشمندان هسته‌ای بر اساس چارچوب منشور سازمان ملل متحد و به تشخیص شورای عالی امنیت ملی.
حصول اطمینان از رعایت کامل حقوق ذاتی جمهوری اسلامی ایران در بهره‌مندی از کلیه حقوق مصرح در ماده 4 معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به‌ویژه غنی‌سازی اورانیوم در داخل کشور به تشخیص شورای عالی امنیت ملی.
قانون جدید مجلس شورای اسلامی مجازات‌های سنگینی برای نقض‌کنندگان این قانون در نظر گرفته‌است. با این حال اجرای این قانون به معنای لغو کامل تمامی همکاری‌های ایران و آژانس یا خروج از پیمان عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) نیست، بلکه با اجرای این قانون، بازرسان آژانس برای دریافت هرگونه اطلاعات یا انجام هر بازرسی در ایران، ابتدا باید از طریق مراجع ذی‌صلاح مجوز شورای عالی امنیت ملی را کسب کنند و ایران این اختیار را دارد که با توجه به تجربه همکاری‌های گذشته با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هر جا تشخیص دهد که حقوق ایران یا امنیت ملی بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده توسط آژانس به خطر می‌افتد، از این بازرسی‌ها و انتقال چنین اطلاعاتی جلوگیری کند.
به نظر می‌رسد که مکان نگهداری اورانیوم غنی‌شده ایران که به گفته مقام‌های ایرانی پیش از حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای به مکان‌های امنی منتقل شده‌بود، از جمله اطلاعاتی است که به دلیل نگرانی از درز این اطلاعات به کشورهایی که ممکن است تلاش کنند از طریق نظامی این مواد را نابود کنند، فعلاً در اختیار آژانس قرار نخواهد گرفت.
انتقادهای بین‌المللی از عملکرد آژانس
تریتا پارسی، معاون اجرایی اندیشکده کوئینسی برای حکمرانی مسئولانه در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس با انتقاد از محکوم نشدن حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران و ترور دانشمندان هسته‌ای می‌نویسد: «هر روزی که می‌گذرد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) ترور دانشمندان ایرانی توسط اسرائیل را محکوم نمی‌کند - به‌ویژه با توجه به اینکه اسرائیل ممکن است اسامی این دانشمندان را از خود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گرفته باشد - اعتبار آژانس را بیشتر خدشه‌دار می‌کند.» آنتونلا سیلپینی، تحلیل‌گر و خبرنگار آزاد می‌نویسد: «مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی می‌گوید که ایران درخواست‌ها برای بازرسی را نادیده می‌گیرد اما بخشی از سخن را پنهان می‌کند. به باور ایران این آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود که با درز دادن نام‌ها و مکان اقامت دانشمندان هسته‌ای ایران، احتمالاً به موساد، امکان ترور دانشمندان ایرانی را ایجاد کرد.»
این تحلیل‌گر می‌نویسد: «اگر آژانس به عنوان کانالی برای آژانس‌های اطلاعاتی فعالیت کند، دیگر یک دیدبان محسوب نمی‌شود، بلکه یک سلاح است.» او ادمه می‌دهد: «اعتبار گروسی هر زمان که به ایران فشار وارد می‌کند، برای اسرائیل بهانه می‌آورد و در مورد ترورها ساکت می‌ماند، بیشتر از بین می‌رود.» سیلپینی می‌نویسد: «اگر آژانس در مورد عدم اشاعه واقعاً جدی است، پس چرا بیشترین کشورهایی که تحت بازرسی و نظارت قرار دارند، کشورهای بدون سلاح هسته‌ای هستند و کشورهایی که کلاهک‌های واقعی دارند، یعنی اسرائیل، همیشه غیرقابل بازرسی باقی می‌مانند؟»
کرملین: اعتبار آژانس به شدت آسیب دیده‌است
همزمان با اعلام نتیجه رای‌گیری مجلس شورای اسلامی در خصوص طرح کاهش همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سخنگوی کاخ کرملین به شدت از بی‌عملی آژانس در خصوص حملات به تاسیسات هسته‌ای ایران انتقاد کرد و تصمیم تهران را نتیجه مستقیم حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران عنوان کرد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین در پاسخ به خبرنگاران گفت: «بدون تردید این تصمیم [کاهش همکاری‌ها با آژانس] نتیجه مستقیم حمله بی‌دلیلی است که صورت گرفت، نتیجه مستقیم حمله به تاسیسات هسته‌ای است که امری بی‌سابقه بود.
بدون شک در چنین شرایطی اعتبار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شدت آسیب دیده‌است. طبیعتاً این شرایط فقط باعث نگرانی بیشتر می‌شود. تا جایی که ما شنیده‌ایم و دیده‌ایم، هنوز ارتباط‌هایی میان ایران و آمریکا از طریق کانال‌های دیگر در جریان است. ما شرایط را با دقت دنبال می‌کنیم و با شرکای‌مان در تهران در تماس هستیم.» سخنگوی کاخ کرملین همچنین در پاسخ به سوالی در مورد میزان آسیب به تاسیسات هسته‌ای ایران گفت: «به باور من هیچ‌کس در حال حاضر اطلاعات قابل اتکایی ندارد. خیلی زود است. باید منتظر بمانیم تا اطلاعات دقیقی در دسترس قرار بگیرد.»
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز هفته گذشته در یک جلسه پرسش و پاسخ در یازدهمین دوره اجلاس سالانه «خوانش‌های پریماکف» به شدت از رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و قدرت‌های اروپایی به دلیل سوءاستفاده از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتقاد کرد. لاوروف در صحبت‌های خود گفت: «اروپایی‌ها با انگیزه‌های کاملاً امپریالیستی و نواستعماری، گروسی را قانع کردند که مبهم‌ترین و منفی‌ترین جملات را در گزارش خود ذکر کند و او دقیقاً همین کار را کرد. سه قدرت اروپایی [آلمان، بریتانیا و فرانسه] در هماهنگی با آمریکا قطعنامه‌ای به شورای حکام ارائه کردند که در آن اعلام شده‌بود ایران تعهدات خود را نسبت به آن چیزی که آمریکایی‌ها نابود کردند [برجام] رعایت نمی‌کند.
دقیقاً بعد از همین رویداد بود که اسرائیل حملات خود را علیه ایران آغاز کرد. به سادگی می‌توان زنجیره رویدادها را دید. اروپایی‌ها در این حملات هم‌دست هستند و بخشی از گناه بر گردن آنهاست.» لاوروف ادامه داد: «آقای گروسی که می‌توانست قبل از آن گزارش روشن‌تری بنویسد، حالا از ایران می‌خواهد که به تاسیسات هسته‌ای‌اش دسترسی بدهد تا او بداند که اورانیوم غنی‌شده ایران کجاست و چه اتفاقاتی می‌افتد. می‌گوید که ما حمله کردیم و هیچ چیز پیدا نکردیم، آن را جایی پنهان کرده‌اید، حالا به من نشان دهید که کجاست.
خب این ذات مدیرکل آژانس بین‌الملل انرژی اتمی است.» لاوروف در پاسخ به این سوال که آیا تضمینی وجود دارد که اطلاعات در مورد مکان نگهداری اورانیوم غنی‌شده ایران لو نرود، گفت: «نه! من هیچ تضمینی ندیده‌ام.» لاوروف ادامه داد: «غرب به شدت بر دبیرخانه‌های سازمان‌های بین‌المللی اثرگذار است و تا حدودی آنها را به ملک خصوصی خود تبدیل کرده‌است، چراکه کارکنان غربی دبیرخانه‌های سازمان‌های بین‌المللی اساساً به تعهد خود در بی‌طرفی و عدم پیروی از دستورات دولت‌های متبوع‌شان توجه نمی‌کنند.»
دست و پازدن گروسی برای گرفتن اطلاعات از ایران
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به گفته وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دیگر برنامه‌ای برای پذیرش او در کشور وجود ندارد، از زمان حمله ایالات متحده آمریکا به ایران، چندین بار گفته‌است که ایران باید محل نگهداری و میزان ذخایر اورانیوم خود را به او اعلام کند. به نظر می‌رسد با توجه به مصوبه جدید مجلس و تبدیل شدن آن به قانون، دستیابی رافائل گروسی به اطلاعات در این زمینه غیرممکن یا بسیار مشکل خواهد بود.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از این اعلام کرده‌بود که قبل از حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران، تهران آژانس را از اتخاذ «تدابیر حفاظتی» نسبت به ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود آگاه کرده بود. گروسی همچنین اعلام کرد که این نهاد نمی‌داند حدود 500 کیلوگرم اورانیوم بالقوه غنی‌شده ایران در کجا نگهداری می‌شود. او توضیح داد که مقامات ایرانی به او گفته‌اند اقدامات حفاظتی انجام داده‌اند، که ممکن است شامل جابه‌جایی این مواد باشد یا نباشد. گروسی افزود: «یک ابهام وجود دارد: این مواد کجاست؟ راه پاسخ به این سوال، از سرگیری فعالیت‌های بازرسی در سریع‌ترین زمان ممکن است.» اما این خواسته گروسی با تصویب قانون جدید توسط مجلس، احتمالاً با پاسخ منفی مواجه خواهد شد.
مدیرکل آژانس خود کاملاً مطلع است که حتی در صورت صدور مجوز بازرسی‌ها توسط ایران هم، راستی‌آزمایی و بازرسی از تاسیسات اعلام‌شده هسته‌ای ایران بسیار مشکل و حتی غیرممکن خواهد بود. تاسیسات آسیب‌دیده ایران و میزان نامشخصی از اورانیوم غنی‌شده و تجهیزات که در این حملات نابود شده‌اند، دیگر توسط آژانس قابل پیگیری نیستند و به همین دلیل در محاسبات موازنه مواد ورودی و خروجی که تا امروز به صورت دقیق حفظ می‌شد، به مشکل برخواهد خورد.
آژانس هرگز نمی‌تواند به درستی برآورد کند که چقدر از مواد شکاف‌پذیر ایران ممکن است زیر آوار دفن شده باشد و دقیقاً ایران تا چه اندازه در مورد میزانی از اورانیوم غنی‌شده که در مکان‌های مختلف نگهداری می‌کند، حقیقت را بیان می‌کند. گروسی با تأکید بر اینکه برنامه نظارتی آژانس در ایران مختل شده، افزود: «در هر صورت، دانش فنی و ظرفیت صنعتی در ایران وجود دارد و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را انکار کند.»
گروسی همچنین در واکنش به برخی گزارش‌ها مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای ایران تنها چند ماه به عقب رانده شده، گفت با این رویکرد که مدام تخمین‌هایی درباره مدت‌زمان باقی‌مانده برای دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ارائه شود، موافق نیست؛ چراکه اینگونه ارزیابی‌ها بیشتر به برداشت ناظران بستگی دارد تا واقعیت‌های فنی. مدیرکل آژانس همچنین تصریح کرد: «ایده من این است که دوباره با ایران وارد تعامل شویم. چرا این گفت‌وگو در وین انجام نشود؟» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به پرسشی درباره آغاز دوباره نظارت‌های آژانس بر تاسیسات هسته‌ای ایران، گفت که در حال حاضر روند نظارت‌ها مختل شده است. او با اشاره به حملات آمریکا و رژیم صهیونیستی به این تاسیسات، مدعی شد: «آوار زیادی وجود دارد و احتمال می‌رود که مهمات عمل‌نکرده هم وجود داشته باشد. شرایط نظارت، عادی نیست.»
بازار