بزرگنمايي:

ندای لرستان - تسنیم /آیا کارت رفاهی خرید جهیزیه به‌جای وام نقدی ازدواج، می‌تواند بحران صف‌ها را حل کند یا خود به چالشی جدید برای جوانان بدل خواهد شد؟
در شرایطی که صف‌های طولانی وام ازدواج، صدای اعتراض بسیاری از زوج‌های جوان را بلند کرده و نظام بانکی را با فشار تأمین نقدینگی مواجه ساخته است، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از طرحی سخن گفته است که می‌تواند این گره قدیمی را تا حدی بگشاید؛ کارت رفاهی خرید جهیزیه با هدف حمایت از تولید داخل و کاهش صف وام ازدواج.
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، اخیراً اعلام کرده است که «جوانان می‌توانند در صورت تمایل، کارت رفاهی مخصوص خرید کالاهای ایرانی را به‌جای وام نقدی ازدواج انتخاب کنند». فرزین این را هم گفته است که سود این کارت‌ها بسیار پایین خواهد بود. کارت‌های رفاهی که هم‌اکنون به‌صورت پایلوت در یکی از بانک‌ها با همکاری وزارت صمت و بانک مرکزی در حال اجراست، صرفاً برای خرید از تولیدکنندگان داخلی معتبر صادر می‌شود و می‌تواند به‌طور مستقیم جهیزیه را برای نوعروسان تأمین کند.
نظام بانکی کشور در سال‌های اخیر به‌شدت با محدودیت منابع نقدی برای پرداخت وام‌های تکلیفی از جمله وام ازدواج مواجه بوده است. افزایش سالیانه مبلغ این تسهیلات، همزمان با رشد تورم، عملاً دست بانک‌ها را در تأمین سریع منابع بسته است، از سوی دیگر، متقاضیان دریافت این وام‌ها در بسیاری از مواقع، به‌دلیل مشکلات ضامن یا نبود اعتبار، ماه‌ها در صف می‌مانند.
بازار
طبق قانون بودجه، مبلغ وام ازدواج در سال جاری برای آقایان زیر 25 سال و خانم‌های زیر 23 سال، 350 میلیون تومان و برای سایر افراد 300 میلیون تومان تعیین شده است. بازپرداخت این وام 10ساله (120ماهه) و با کارمزد 4 درصد است. قسط ماهانه برای وام 300میلیون‌تومانی حدود 2.5 تا 2.9 میلیون تومان (بسته به شرایط و نزولی یا ثابت بودن قسط) خواهد بود. برای وام 350میلیون‌تومانی، قسط ماهانه نزدیک 2.9 تا 3 میلیون تومان محاسبه می‌شود.
پیگیری‌های تسنیم از شبکه بانکی کشور حاکی از آن است که در زمان حاضر حدود 550 هزار نفر در صف دریافت وام ازدواج و 550 هزار نفر نیز در انتظار وام فرزندآوری هستند، همچنین پرونده 300 هزار نفر دیگر از متقاضیان این دو نوع وام در زمان حاضر وارد فاز عملیاتی شده است و این افراد به شعب بانکی معرفی شده‌اند تا فرآیند دریافت تسهیلات خود را تکمیل کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای صفر شدن صف وام ازدواج و فرزند، نظام بانکی به حدود 360 همت منابع مالی نیاز دارد؛ این در حالی است که اعتبار مصوب سال 1404 برای پرداخت این تسهیلات تنها 275 همت است که با احتساب مبلغ متوسط وام‌ها، پاسخگوی تنها بخشی از متقاضیان خواهد بود.
با توجه به میانگین مبلغ وام ازدواج (330 میلیون تومان) و وام فرزند (130 میلیون تومان)، بودجه فعلی تنها پاسخگوی بخش محدودی از متقاضیان خواهد بود. این ارقام به‌روشنی نشان می‌دهد که در سال جاری نیز صف‌های طولانی برای دریافت این وام‌ها ادامه خواهد داشت و بخشی از متقاضیان تا سال آینده یا حتی بیش از آن در انتظار خواهند ماند.
صف‌های طولانی وام ازدواج موجب شد بانک مرکزی روی طرح جدید فکر کند و این ایده را با مجلس شورای اسلامی در میان بگذارد؛ طرح کارت رفاهی، در حقیقت یک ابزار تأمین مالی غیرنقدی است که نه‌تنها فشار را از دوش منابع نقدی بانک‌ها برمی‌دارد، بلکه منابع را در مسیر تولید داخلی هدفمند می‌کند.
از منظر کارشناسان اقتصادی، این طرح می‌تواند در چند محور اثربخشی داشته باشد:
کاهش محسوس صف متقاضیان وام ازدواج
با توجه به اینکه صدور کارت رفاهی به‌دلیل ساختار اعتباری غیرنقدی و هماهنگی مستقیم با فروشندگان جهیزیه آسان‌تر و سریع‌تر از پرداخت وام نقدی است، پیش‌بینی می‌شود دست‌کم 30 تا 40 درصد متقاضیان به‌سمت استفاده از این کارت سوق پیدا کنند.
هدایت منابع به‌سمت تولید ملی
این طرح، نه‌تنها در خدمت ازدواج جوانان است، بلکه به‌صورت هوشمندانه از منابع عمومی برای تحریک تقاضای مؤثر در بخش تولید داخل استفاده می‌کند؛ مشابه تجربه موفق طرح‌هایی نظیر خرید اعتباری لوازم خانگی در سال‌های گذشته.
مدیریت فساد و کاهش انحراف در مصرف وام
تجربه نشان داده است که بخشی از وام‌های ازدواج صرفاً برای جهیزیه یا تأمین مخارج ازدواج هزینه نمی‌شود. با صدور کارت‌های رفاهی هدفمند، احتمال هزینه‌کرد در مصارف غیرمرتبط به‌شدت کاهش می‌یابد.
اما چالش‌ها چه خواهد بود؟
با وجود ابعاد مثبت، این طرح بدون چالش نخواهد بود، اولین پرسش جدی، میزان تنوع و کیفیت کالاهای قابل عرضه از طریق این کارت‌هاست. زوج‌هایی که خواهان خرید کالاهایی خاص یا برندهای غیرایرانی‌اند، احتمالاً استقبال چندانی نخواهند داشت.
نکته دوم، فقدان نقدینگی برای هزینه‌های جانبی ازدواج است؛ مراسم، اجاره مسکن، لباس و سایر نیازها که با کالای فیزیکی قابل تأمین نیستند، از این منظر، بسیاری از خانواده‌ها ترجیح خواهند داد وام نقدی بگیرند ولو با صف طولانی‌تر.
طرح کارت رفاهی ازدواج، اگرچه با نیت مثبت و در جهت تسهیل امور ازدواج جوانان طراحی شده است، اما در صورتی که با مشارکت گسترده تولیدکنندگان، تنوع کالایی مناسب، نرخ سود منطقی و حق انتخاب واقعی برای زوج‌ها همراه نباشد، ممکن است به راه‌حلی ناکامل تبدیل شود.
بانک مرکزی در مسیر پرچالش مدیریت نقدینگی و سیاست‌های حمایتی، به‌دنبال ابزارهای نوآورانه است. طرح کارت رفاهی ازدواج، اگر با دقت اجرایی، تنوع کافی کالا، سازوکار بازپرداخت مناسب و مشوق‌هایی نظیر نرخ سود پایین همراه شود، می‌تواند تحولی مهم را در حل یکی از دغدغه‌های اجتماعی جوانان رقم بزند.
کارت رفاهی ازدواج را می‌توان گامی در مسیر سیاست‌گذاری هوشمندانه دانست؛ ابزاری که در صورت اجرای درست، هم فشار را از منابع بانکی می‌کاهد و هم تولید داخلی را تقویت می‌کند.
با این حال، موفقیت نهایی آن وابسته به اجرای دقیق، طراحی مناسب فرایندها و مهم‌تر از همه، استقبال زوج‌های جوان است. شفاف‌سازی شرایط، تضمین تنوع کالا، و فراهم‌کردن امکان انتخاب میان تسهیلات نقدی و غیرنقدی، می‌تواند اعتماد عمومی به این سازوکار را افزایش دهد.
در صورت تصویب نهایی این طرح در مجلس، شاید در آینده‌ای نزدیک شاهد کاهش محسوس صف‌های وام ازدواج و تغییر در نوع حمایت‌های مالی از ازدواج جوانان در کشور باشیم.