بزرگنمايي:

ندای لرستان - شگفت‌انگیز و اعجاب‌آور؛ این شاید نخستین عباراتی بود که باستان‌شناسان پس از کشف این لوله‌های سفالی به زبان آوردند، سندی از تاسیستات آبرسانی، احتمالا برای شهری متعلق به 5 هزار سال قبل. سندی که حالا دیگر قابل مشاهده نیست.

سال 1394 بود که باستان‌شناسان این محوطه باستانی را کشف کردند. نام‌اش را به دلیل جایی که در آن واقع شده بود، فراش گذاشتند. فراش در نزدیکی رود سیمره و در بخش استان لرستان است.
آن‌ها پس از دیدن این لوله‌های سفالی، کاوش‌شان را گسترش دادند. فرصت‌شان کم بود چرا‌که آب دریاچه پشت سد سیمره هر لحظه بالاتر می‌آمد. سدی که در استان ایلام ساخته می‌شد و پیش از پایان یافتن کاوش‌های باستان‌شناسی، آبگیری را آغاز کرده بود و تا به محوطه فراش برسد، 10‌ها محوطه باستانی دیگر را غرق کرده بود. باستان‌شناسان می‌‌دانستند به زودی این محوطه هم غرق خواهد شد.
هنوز اطلاعات بدست‌آمده کم بود اما آن‌ها فهمیده بودندِ، با یکی از شگفت‌‌انگیز‌ترین تاسیستات آبرسانی مواجه هستند. تاسیستاتی که به درستی نمی‌دانیم به دستور چه کسی و یا برای چه شهری ساخته شده‌است. اما آنچه هزاران سال قبل این‌جا ساخته شده نشان می‌دهد، که تمدنی بزرگ در پیدایش آن نقش داشته‌است.
آب دریاچه خیلی بالا آمده بود و باستان‌شناسان مجبور بودند با قایق خودشان را به محوطه فراش برسانند. وقتی به سمت محوطه می‌رفتیم، هیات باستان‌‌شناسی به من گفتند که تعداد زیادی محوطه باستانی اکنون غرق شده‌اند.
محوطه‌هایی که از دوره پیش از تاریخ تا دوره ساسانی و اسلامی را در برمی‌گرفته‌است. اما اهمیت کشف باستان‌شناسان در محوطه فراش باعث شد تا آن‌ها برای دومین بار به این محوطه باستانی برگردند و حتی بخواهند کمی روند آبگیری کندتر شود.
در فصل قبل کاوش، آن‌ها برای رسیدن به محوطه نیاز به قایق نداشتند. حالا که آب بالا آماده نه تنها باید با قایق خودشان را برسانند که بخش‌‌هایی از حفاری‌های فصل قبل هم زیر آب غرق شده است.
آن‌چه باستان‌شناسان کشف کرده‌اند یک سیستم آبرسانی شگفت‌انگیز است که 5 هزار سال قبل این‌جا ساخته شده‌است. این سیستم آبرسانی با استفاده از این استوانه‌های سفالی که به تنپوشه‌های سفالی شهرت دارند ساخته شده‌اند. وسعت این لوله‌کشی باستانی به درستی معلوم نیست اما باستان‌شناسان حدس می‌زنند شاید به بیش از 3 کیلومتر هم برسد. هنوز معلوم نیست که این لوله‌کشی آب را از این‌جا به جای دیگر می‌برده و یا آب را به این‌جا می‌آورده‌است.
اما هرچه هست برای آن حتی تاسیستاتی هم ساخته بودند. مثل این بقایای حوضچه آب که احتمالا بی‌ارتباط با تنپوشه‌های سفالی نیست. اما آن‌چه ردپای وجود شهری در این‌جا را پررنگ‌تر می‌کند، این بست‌های تقسیم آب است.
آب در این‌جا به نقاط دیگری که حالا در دریاچه سد غرق شده‌اند، منتقل می‌شده‌است. مشخص است که عده زیادی از آب این لوله‌کشی بهره می‌بردند. همیشه شهرها در کنار رودخانه‌ها ساخته می‌شدند اما حالا با شهری مواجه هستیم که شاید به رودخانه نزدیک باشد اما آب را هم از جای دیگری به این‌جا آورده است.
این لوله‌کشی عجیب با تنپوشه‌های سفالی مجزا از هم ساخته شده است. آن‌ها را در اندازه‌هایی حدودا یک متری ساخته‌اند و با قرار دادن آن‌ها در هم ایجاد سوراخ‌هایی کار انتقال آب را انجام می‌دادند. بخشی از آن‌چه باستان‌شناسان در این محوطه باستانی پیدا کردند، برداشته شده‌است.
اما باقی آن‌چه وجود داشته در دریاچه سد سیمره غرق شده‌است. اگرچه مشابه چنین تاسیستات آبی در شوش هم دیده شده اما تا کنون مشابه آن‌ها دیگر جایی کشف نشده‌است. حالا سندی مهم از علم شهرسازی و ساختن تاسیستات مرتبط با زندگی شهری غرق شده‌است. سندی که شاید دیگر دوباره به این‌سادگی‌ها به دست باستان‌شناسان نرسد.

supports HTML5 video