بزرگنمايي:

ندای لرستان - بسیاری از مردم بویایی را کم اهمیت‌ترین حس در میان حواس پنجگانه می‌دانند؛ با این وجود تحقیقات زیادی نشان داده که داشتن حس بویایی نه‌تنها برای درک چیزهایی مانند بوی گل‌ها و غذاها بلکه برای به خاطر سپردن آنها نیز لازم است.

یک مطالعه جدید که گزارش آن در مجله علوم اعصاب «Frontiers in Neuroscience» منتشر شد نیز نشان داده که تحریک حس بویایی می‌تواند باعث تقویت حافظه شود.
طبق این مطالعه، افراد مسنی که هنگام خواب در معرض بو قرار می‌گیرند، در تست‌های حافظه کلامی همچنین در مسیر مغزی که از شکل‌گیری حافظه پشتیبانی می‌کند، عملکرد بهتری داشته‌اند.
یکی از علائم تعدادی از بیماری‌های عصبی از جمله آلزایمر، پارکینسون، اسکیزوفرنی و افسردگی، کاهش قدرت بویایی است و مدت‌هاست که مشخص شده آسیب به حس بویایی (در اثر افزایش سن یا قرار گرفتن در معرض سموم، سیگار کشیدن، آسیب به سر، یائسگی یا گرفتگی مزمن بینی) می‌تواند منجر به از دست دادن حافظه شود.
مایکل لئون، استاد نوروبیولوژی در دانشگاه کالیفرنیا که رهبری این تیم تحقیق را برعهده داشته، می‌گوید: «با افزایش سن، ارتباط میان حافظه شما و توانایی‌تان برای بوییدن چیزها بیشتر می‌شود. اما در دنیای مدرن و مرفه امروز، تقریبا همه چیز در اطراف ما فاقد بو است. بنابراین از دست دادن قدرت تحریک حس بویایی، ممکن است مغز را در برابر انواع مختلفی از مشکلات آسیب‌پذیر کند.»
در جریان این تحقیق از 43 داوطلب سالم 60 تا 85 ساله استفاده شد و نتایج نشان داد نیمی از این افراد که به مدت چهار ماه، هر شب دو ساعت در معرض هفت بوی مختلف قرار گرفته بودند، در تست‌های حافظه کلامی 226 درصد عملکرد بهتری نسبت به کسانی نشان داده‌اند که در معرض پخش کننده‌های این رایحه‌ها قرار نداشتند. در اسکن مغز آنها نیز تفاوت‌هایی مشاهده شد.
پزشکان برای ارتباط بین قدرت بویایی و حافظه، یک توضیح بیولوژیک دارند. آنها می‌گویند سیستمی که در مغز درگیر حس بویایی است، تنها یک یا دو اتصال با مناطق دیگر مغز که با موضوعات شناخت و احساسات مرتبط هستند فاصله دارد. درحالی که سیستم‌های بینایی و شنوایی بسیار دورتر از این مناطق هستند.
مایکل لئون نیز معتقد است که حس بویایی تنها حسی است که یک «بزرگراه مستقیم به مراکز حافظه مغز» دارد و در نتیجه نسبت به سایر حواس تاثیر بسیار بیشتری بر حافظه می‌گذارد.
دونالد ویلسون، عصب شناس مرکز Langone Health در نیویورک که در این تحقیق مشارکتی نداشته، از یافته‌های پژوهشگران در این تحقیق شگفت‌زده شده است و به نکته دیگری اشاره می‌کند.
او می‌گوید که خیلی‌ها در تشخیص دقیق بوها ناتوان هستند؛ به عبارت دیگر آنها می‌دانند که یک چیزی بوی خوبی می‌دهد اما نمی‌توانند دقیقا بگویند که آیا بوی گل رز هست یا عطر دارچین. به همین دلیل است که در اکثر تست‌های بویایی، از مدل تستهای چند گزینه‌ای استفاده می‌شود.
او همچنین نتیجه این تحقیق درباره ارتباط میان بویایی و یادگیری کلامی را مهم می‌داند و می‌گوید اگرچه مغز نمی‌تواند اطلاعات جدیدی را در طول خواب بیاموزد، اما بوی ایجاد شده در طول خواب توسط مغز تشخیص داده می‌شود.
به همین دلیل پخش یک رایحه هنگام یادگیری فهرستی از کلمات و تکرار این کار شب‌ها هنگام خواب، باعث تقویت حافظه می‌شود.
یک تحقیق دیگر که به تازگی انجام شد نیز نشان داد که قرار گرفتن افراد مسن مبتلا به زوال عقل در معرض 40 بوی مختلف دو بار در روز، باعث تقویت حافظه آنها می‌شود؛ نتیجه‌ای که تا کنون با مصرف هیچ دارویی به دست نیامده است.
با این وجود پزشکان تاکید دارند که هنوز باید محتاط بود و برای اطمینان کامل به این نتایج، باید تحقیقات گسترده‌تری با شمار بیشتری از داوطلبان انجام داد.
توجه به نتایج تحقیق تیم دکتر لئون از جنبه دیگری نیز مهم است؛ زیرا در پی همه‌گیری ویروس کرونا، بسیاری از مبتلایان برای ماهها حس بویایی خود را از دست دادند که ممکن است نشانی از آسیب احتمالی در نواحی مغزی مرتبط با سیستم بویایی باشد.
به همین دلیل نیز پزشکان معتقدند استفاده از شیوه‌های تحریک حس بویایی که مایکل لئون در این تحقیق انجام داده، ممکن است برای مقابله با برخی از این آسیب‌های مغزی مفید باشد.
لئون و برخی از همکارانش همچنین شرکتی را راه اندازی کرده‌اند که اقدام به فروش دستگاه‌هایی می‌کند که تا 40 رایحه مختلف از جمله بوی رز، پرتقال، اکالیپتوس، لیمو، نعناع، رزماری و اسطوخودوس را دو بار در شب با فشار دادن یک دکمه پخش می‌کنند. قیمت نهایی این دستگاه هنوز تعیین نشده است اما دکتر لئون تاکید کرده که قصد دارند محصولی مقرون به صرفه ارائه دهند.
او می‌گوید برای تحریک حس بویایی، می‌توان از هر نوع فضای عطرآگینی حتی یک کابینت ادویه استفاده کرد و آنچه مهم است اینکه طیف گسترده‌ای از رایحه‌ها دو بار در روز بطور منظم استشمام شوند.