ندای لرستان - خرم‌آباد- لرستان تجلی‌گاه تکنیکی‌ترین صنایع‌دستی ایران است، جایی که کیفیت و درجه هنری ممتاز صنایع‌دستی آن در کشور زبانزد است، اما این روزها غبار فراموشی بر روی برخی از رشته‌های آن نشسته است.

 در استان لرستان صنایع‌دستی ثمره دست‌هایی است که عشق را از قلب خود جاری ساخته و با انگشتان خود با یاری تاروپود بر گلیم و جاجیم ترسیم کرده و یا با تلنگرهای چکش، آن را حک می‌کنند.
صنایع‌دستی لرستان در سه نوع متمایز عشایری، روستایی و شهری شکل‌گرفته‌اند . بیشتر تولیدات صنایع‌دستی عشایری به مصرف خانوار می‌رسند و کمتر به بازار عرضه می‌شوند.
انواع صنایع‌دستی عشایر استان لرستان عبارت‌اند از سیاه‌چادر، چیت ، قالی و گلیم. صنایع‌دستی روستایی را قالی، گلیم، رنگرزی و جاجیم‌بافی تشکیل می‌دهند و عمده صنایع‌دستی شهری نیز خراطی، نمدبافی، قلم‌زنی، ورشوسازی ، قالی، موج و گلیم‌بافی هستند.
حوزه صنایع‌دستی لرستان علی‌رغم ظرفیت‌های فراوان، با مشکلات زیادی مواجه است، عدم ایجاد بازارچه صنایع‌دستی یکی از مشکلات این بخش است، حوزه‌ای که در صورت توجه می‌تواند در راستای ایجاد اشتغال و تولید نقشی مؤثر و تأثیرگذار داشته باشد.

برخی از رشته‌های صنایع‌دستی در معرض فراموش هستند
عباس حمزه‌ای معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان دراین‌خصوص ، اظهار داشت: مهم‌ترین صنایع‌دستی استان لرستان شامل گلیم، دست‌یافته‌های عشایری، ورشوسازی ، قلم‌زنی، گره چینی ارسی‌سازی و قواره‌بندی هستند که هر کدامشان آمیخته‌ای از هنر و صنعت هستند.
وی اظهار کرد: هر منطقه از این دیار ظرفیت‌های ویژه‌ای در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی دارد؛ ولی در مجموع گلیم و دست‌یافته‌های عشایری در سراسر استان و مابقی بیشتر در بروجرد توسط فعالان صنایع‌دستی، تولید می‌شوند.
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان، ادامه داد: امروز تلاش‌های زیادی در راستای حفظ و احیای صنایع‌دستی و هنرهای سنتی صورت می‌گیرد؛ ولی صنایعی مانند قلمکاری، گیوه‌بافی ، حرمی‌بافی ، موتابی و… در معرض فراموشی قرار دارند که در سال‌های اخیر معرفی و حمایت از فعالان این رشته‌ها به هنرمندان جوان در دست اقدام است.

400 هنرمند صنایع‌دستی بیمه شدند
حمزه‌ای با بیان اینکه تمامی رشته‌های صنایع‌دستی استان به‌خصوص دست‌یافته‌ها نیازمند به‌روزآوری و نوآوری هستند، گفت: در حال حاضر 400 نفر بیمه شده در رشته‌های صنایع‌دستی استان، فعالیت دارند و قطعاً افراد زیادی نیز در بخش‌های مختلف این حوزه مشغول به فعالیت هستند.
وی یادآور شد: در راستای حمایت از فعالان صنایع‌دستی در سال 1401 حدود 40 میلیارد تومان از منابع تسهیلات تبصره 18 به صنعتگران صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان پرداخت شده است.
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان، گفت: در راستای برگزاری نمایشگاه‌های درون‌استانی و فراهم‌کردن زمینه برای حضور در نمایشگاه‌های سراسری و برون‌استانی نیز حمایت‌های لازم و مطلوب از فعالان صنایع‌دستی استان صورت‌گرفته به‌نحوی‌که بیشتر تولیدکنندگان صنایع‌دستی استان به این نمایشگاه‌ها اعزام می‌شوند.
حمزه‌ای، عنوان کرد: در راستای حمایت از صنایع در معرض فراموشی یا منسوخ شده، تأسیس خانه نساجی استان در دستور کار قرار گرفت و به‌منظور احیای رشته‌هایی مانند چرم‌بافی ، موتابی ، قلمکاری و… نیز آموزش مداوم رشته‌های صنایع‌دستی و اعطای تسهیلات صورت‌گرفته است.

لزوم معرفی و فروش صنایع‌دستی لرستان
فرشته سالاروند یکی از فعالان صنایع‌دستی لرستان که از بانوان کارآفرین این حوزه است، اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین مزیت‌های صنایع‌دستی در لرستان وجود برخی ملزومات برای تولید و ایجاد اشتغال در این حوزه است، ولی مشکلاتی نیز در این زمینه وجود دارد.
وی که برخی هنرهای سنتی و صنایع‌دستی را از دوران کودکی فراگرفته و پس از سال‌ها فعالیت در این حوزه، امروز دارای کارگاه و تعدادی کارآموز است، اظهار کرد: با راه‌اندازی کارگاه در منطقه « پیرعبداله » دورود ، امروز در حوزه کاری آنها یعنی سبدبافی چند نوع از این هنر صنعت از جمله سبدبافی با چوب، سبدبافی با بادام، حصیربافی با ساقه گندم، تزئینات موزه با جاجیم و… توسط علاقه‌مندان به صنایع‌دستی تولید می‌شود.
این فعال حوزه صنایع‌دستی لرستان، ادامه داد: درحالی‌که بیشتر این کارها توسط بانوان و به‌خصوص بانوان سرپرست خانوار صورت می‌گیرد، لازم است که به موضوعاتی مانند آموزش این صنایع برای نسل جوان و حتی بازآموزی آنها اقدام کرد، زیرا برخی از این صنایع در معرض فراموشی هستند.
سالاروند، گفت: در همین منطقه باتوجه‌به وجود مواد اولیه و همچنین تقاضا برای آموزش و فعالیت در این زمینه، می‌توان 150 نفر را جذب کرد.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه برخی افراد حتی با کاربردهای این صنایع‌دستی زیاد آشنا نیستند، گفت: لازم است اطلاع‌رسانی مناسب و تبلیغات کافی برای معرفی صنایع‌دستی صورت گیرد.
این فعال حوزه صنایع‌دستی لرستان، اضافه کرد: در سال‌های اخیر در نمایشگاه‌های مختلفی شرکت کرده و مورد حمایت دولت نیز قرار گرفته؛ ولی باتوجه‌به اینکه برخی از صنایع‌دستی چندان برای جامعه شناخته شده نیستند، لازم است اطلاع‌رسانی‌های ویژه‌ای برای معرفی و فروش این محصولات به‌خصوص تولیدات زنان بی‌سرپرست یا بدسرپرست، صورت گیرد.
سالاروند، گفت: اختصاص غرفه دائمی در استان یا سطح شهرستان‌ها به‌ویژه برای صنایعی که در معرض فراموشی هستند تا حد زیادی به رشد و توسعه صنایع‌دستی و حمایت از فعالان این حوزه کمک می‌کند.
صنایع‌دستی باید کارکردی باشند
عطا حسن‌پور مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان نیز دراین‌خصوص ، اظهار داشت: هر نقطه از استان لرستان از دیرباز تاکنون مهد رشد و توسعه صنایع‌دستی بوده تا جایی که برخی نام‌های خانوادگی فامیل مانند گیوه‌کش، بوریاباف، قلمکار، سفیدکاری و … نشان‌دهنده رواج این صنایع در مناطقی از استان بوده و حتی در دوره پهلوی اول نیز از شغل و کسب‌وکار افراد برای تعیین نام خانوادگی، استفاده می‌شده است.
وی با بیان اینکه رشته‌هایی مانند حصیربافی بر خلاف تصور عموم در بخش‌هایی از لرستان مانند حوالی تالاب بیشه دالان بروجرد رواج داشته و دارد، اظهار کرد: درعین‌حال صنایع‌دستی مانند گیوه‌کشی در این استان باتوجه‌به وجود ملزومات آن سابقه طولانی داشته و لازم است آموزش و به‌روزآوری در این رشته‌ها صورت گیرد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان، ادامه داد: در همین راستا معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی لرستان اقدامات ویژه‌ای برای حفظ و به‌روزآوری برخی هنرهای سنتی و صنایع‌دستی در لرستان انجام داده است.

حسن‌پور با اشاره به اینکه احیای هنرهای سنتی و صنایع‌دستی، راز ماندگاری آنها است، اظهار کرد: در همین راستا فعالان این رشته‌ها نباید تنها به دنبال انجام کارهای تزئینی باشند، بلکه باید روی وجه کارکردی این صنایع تمرکز و تأکید داشته باشند، درحالی‌که ما باید به دنبال انتقال این هنرها و صنایع به نسل آینده باشیم و آموزش و شاگردپروری نیز مدنظر تولیدکنندگان و فعالان این عرصه باشد.
وی تأکید کرد: اگر صنایع‌دستی وجه کارکردی نداشته باشند حتی با به‌روزآوری آنها، در خطر فراموشی قرار می‌گیرند.
ایجاد زنجیره ارزش در حوزه صنایع‌دستی بسیار مهم است
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان با بیان اینکه تولیدکنندگان حوزه صنایع‌دستی باید سراغ محصولاتی بروند که نه‌تنها نیازهای محلی بلکه نیاز سایر جوامع هم‌جوار را نیز مرتفع کند، اظهار کرد: اگر این تولیدات مبتنی بر نیاز جامعه باشد، مازاد است و نقشی در حفظ صنایع‌دستی و اشتغال‌زایی در این حوزه ندارد.
حسن‌پور، یادآور شد: علاوه بر اینها ما برای احیای برخی صنایع‌دستی که ریشه در این استان دارند و خیلی کم معرفی شده‌اند، اقداماتی انجام داده‌ایم که برای نمونه در زمینه حصیربافی به علت وجود نیزار در منطقه «بیشه دالان» بروجرد و با وجود ملزومات این صنعت، آموزش‌های کافی به علاقه‌مندان و ساکنین این مناطق ارائه کرده‌ایم.
وی افزود: در حال حاضر افراد از همه رده‌های سنی در این منطقه مشغول فعالیت در زمینه حصیربافی هستند و در رشته‌های دیگری مانند زری‌بافی نیز اقدامات ویژه‌ای انجام داده‌ایم.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان، عنوان کرد: توجه به ملزومات منطقه‌ای در راستای ایجاد زنجیره ارزش در حوزه صنایع‌دستی بسیار مهم است که خوشبختانه هر نقطه از استان لرستان در این زمینه غنی است و باتوجه‌به وجه کارکردی و نیازسنجی در این بخش، می‌توان علاوه بر احیا به توسعه، اشتغال‌زایی و درآمدزایی در این بخش، امیدوارتر بود.