چاپ

ندای لرستان - زومیت / فونوفوبیا واکنشی شدید ترس به برخی صداها است. مانند سایر فوبیاها، می‌تواند با اختلالات اضطرابی یا سابقه‌ی تروما مرتبط باشد، یا به‌تنهایی نیز رخ دهد.
اگر به فونوفوبیا (که به آن سونوفوبیا یا صداهراسی نیز گفته می‌شود) مبتلا باشید، صداهای بلند ممکن است برایتان طاقت‌فرسا باشند و باعث اضطراب یا حتی حمله‌ی پانیک شوند. فونوفوبیا با هیچ نوع اختلال شنوایی در ارتباط نیست، اما در افرادی که دچار اضطراب هستند یا در طیف اوتیسم قرار دارند، احتمال بیشتری برای بروز آن وجود دارد. روش‌های درمانی اختلال ترس از صدا شامل مواجهه‌درمانی، رفتاردرمانی شناختی (CBT) و تکنیک‌های آرام‌سازی است.
بازار
صداهای بلند، به‌ویژه زمانی که غافلگیرکننده باشند، ممکن است برای هر کسی ناخوشایند یا ناراحت‌کننده باشند. اما اگر به فونوفوبیا مبتلا باشید، این صداهراسی ممکن است آن‌قدر شدید باشد که باعث وحشت و اضطراب شدید شود.
فونوفوبیا چیست؟
ترس از صدای بلند با نام‌های فونوفوبیا، سونوفوبیا یا لیگیروفوبیا شناخته می‌شود. این وضعیت ناشی از کم‌شنوایی یا هیچ نوع اختلال شنوایی نیست. فونوفوبیا همچنین با میسوفونیا یا نفرت از برخی صداهای خاص مانند صدای جویدن یا حتی نفس کشیدن افراد دیگر، متفاوت است.
فونوفوبیا یک فوبیای خاص به‌شمار می‌رود. هراس‌های ویژه یا فوبیاهای خاص به ترس شدید و غیرمنطقی از موقعیت‌ها یا اشیایی گفته می‌شود که در واقعیت، واکنش شدید را توجیه نمی‌کنند.
همانند سایر فوبیاها، فونوفوبیا نیز نوعی اختلال اضطرابی قابل‌درمان است. این اختلال با ترس شدید و مداوم از صداهای بلند تشخیص داده می‌شود. فرد مبتلا به این فوبیا صدا ممکن است نه‌تنها از صدای بلندی که انتظارش را دارد دچار پریشانی شود، بلکه صداهای ناگهانی نیز می‌توانند به‌شدت او را آزار دهند.
ترس از صدای بلند چه زمانی به فوبیا تبدیل می‌شود؟
فونوفوبیا فراتر از صرفاً ناراحت شدن یا غافلگیر شدن گاه‌به‌گاه توسط صداهای بلند است. ترس از صدای بلند زمانی به یک فوبیا تبدیل می‌شود که این ترس پایدار، غیرمنطقی و مداوم باشد و موجب آشفتگی روانی قابل‌توجه یا اختلال در عملکرد روزانه فرد شود.
افراد مبتلا به فونوفوبیا ممکن است در مواجهه با صداهای بلند، دچار احساس ناتوانی یا ازدست‌دادن کنترل شوند، حتی زمانی که خودشان می‌دانند این ترس بیش‌ازحد و غیرواقعی است.
چه صداهایی باعث ترس در فونوفوبیا می‌شود؟
فونوفوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که با شنیدن صداهای خاص تحریک می‌شود. این صداهای محرک ممکن است ذاتاً خطرناک نباشند، اما واکنش‌های شدید احساسی و فیزیکی را در فرد ایجاد می‌کنند. فونوفوبیا ممکن است به‌تنهایی ظاهر شود، اما اغلب با سایر شرایط مانند اختلال اضطراب فراگیر، میگرن یا حتی حساسیت به صدا (هایپرآکوزیس) مرتبط است.
صداهای محرک رایج شامل موارد زیر هستند:
صداهای انفجاری یا ناگهانی به‌ویژه در مکان‌های عمومی می‌توانند شوکه‌کننده باشند.
صداهای روزمره
ترس از وقوع یک صدا، حتی زمانی که آن صدا هرگز اتفاق نمی‌افتد.
از انواع آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد :
آژیرها
آتش‌بازی
کنسرت‌ها
طوفان‌های همراه با رعد و برق
بوق ماشین یا صدای جیغ ترمز
وسایل خانگی
فریاد زدن
محکم بسته شدن در
ترکیدن بادکنک
صحنه‌هایی در فیلم‌ها که شامل انفجار یا شلیک گلوله هستند
ترس از صدا بر اثر صداهراسی می‌تواند رفتار فرد را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد، به‌طوری که ممکن است از حضور در برخی محیط‌ها اجتناب کند یا دچار انزوای اجتماعی شود.
چه چیزی باعث ترس از صداهای بلند می‌شود؟
فونوفوبیا یک اختلال سلامت روانی است که می‌تواند در هر سنی بروز پیدا کند. مانند سایر فوبیاهای خاص، علت دقیق صداهراسی فونوبیا به‌طور کامل شناخته‌شده نیست.
تجربه‌های آسیب‌زا: رویدادهای تروماتیک که با صدای بلند همراه بوده‌اند، مثل تصادف رانندگی، انفجار یا موقعیت آسیب‌زا یا سوء‌استفاده‌آمیز، ممکن است باعث ایجاد فونوفوبیا شوند.
ژنتیک و خلق‌وخو: اختلالات اضطرابی در طول زندگی تقریباً 30 درصد از بزرگ‌سالان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. افرادی که سابقه‌ی خانوادگی از اضطراب یا اضافه‌بار حسی (sensory overload) دارند، ممکن است بیشتر مستعد ترس از صدا باشند.
مشکلات سلامتی هم‌زمان : فونوفوبیا می‌تواند همراه با سایر مشکلات سلامت روان یا عصبی که باعث افزایش حساسیت به صدا می‌شوند، مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD)، میگرن و میسوفونیا بروز کند.
رفتار آموخته‌شده: کودکان، به‌ویژه، ممکن است از طریق مشاهده‌ی رفتار دیگران نسبت به صداهای بلند دچار ترس شوند؛ مخصوصاً اگر ببینند که اطرافیان در مواجهه با صداهای بلند، واکنش‌هایی مثل ترس یا ناراحتی شدید از خود نشان می‌دهند.
تفاوت فونوفوبیا با میسوفونیا و هایپرآکوزیس
حساسیت به صدا (هایپرآکوزیس) به احساس ناراحتی یا درد فیزیکی اشاره دارد که هنگام رسیدن صدا به سطحی از بلندی ایجاد می‌شود؛ سطحی که برای اغلب افراد قابل‌تحمل است؛ مثلا ترس از صدای رعد و برق که بسیار بلند باشد.
میسوفونیا به واکنش‌های شدید احساسی نسبت به برخی صداهای خاص (اغلب صداهای بدنی مانند جویدن یا بالا کشیدن بینی) اشاره دارد؛ این واکنش‌ها معمولاً به شدت بلندی صدا بستگی ندارند.
حساسیت به صدا (Noise Sensitivity) به واکنش‌پذیری افزایش‌یافته نسبت به صداها گفته می‌شود که می‌تواند شامل ناراحتی کلی (مثل احساس آزار یا درهم‌ریختگی ذهنی) به دلیل درک یک محیط پر سر و صدا باشد، صرف‌نظر از شدت واقعی صدا.
فونوفوبیا، آن‌طور که در حرفه‌ی شنوایی‌شناسی تعریف می‌شود، به ترس پیش‌بینی‌شده از صدا گفته می‌شود. این اختلال یک واکنش احساسی مانند اضطراب و پرهیز از صدا را شامل می‌شود که به دلیل ترس از این است که صدایی رخ دهد که موجب تشدید یک بیماری هم‌زمان دیگر (مثل وزوز گوش یا تینیتوس) شود، یا خود صدا باعث ناراحتی یا درد شود.
علائم فونوفوبیا چیست؟
فونوفوبیا به شکل‌های احساسی و جسمی بروز می‌کند و اغلب شباهت‌هایی با علائم اختلالات اضطرابی دارد. فرد ممکن است علائم صداهراسی را پیش از شنیدن صدای بلند، هنگام وقوع آن یا حتی پس از آن تجربه کند.
علائم جسمی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
تپش قلب یا ضربان قلب شدید
مشکل در تنفس
لرز یا تعریق زیاد
سبکی سر
حالت تهوع یا ناراحتی‌های گوارشی
علائم احساسی یا رفتاری نیز شامل موارد زیر هستند:
حملات پانیک یا اضطراب شدید در واکنش به صدا
تحریک‌پذیری بالا
اجتناب از مکان‌هایی که پر سر و صدا به نظر می‌رسند
احساس ناتوانی یا خجالت بابت واکنش‌های خود
این علائم می‌توانند آزاردهنده باشند و در صورت عدم درمان، بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بگذارند.
آیا علائم فونوفوبیا در کودکان متفاوت است؟
فوبیا صدا در کودکان نیز همانند بزرگ‌سالان می‌تواند بروز پیدا کند. اگر کودک شما واکنش شدیدی به صداهای بلند نشان می‌دهد، مراجعه به شنوایی‌سنج می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید آیا او به فونوفوبیا مبتلا است یا دچار اختلال شنوایی مانند حساسیت به صدا (هایپرآکوزیس) شده است.علائم این دو اختلال ممکن است در کودکان مشابه باشند. ممکن است کودک شما نسبت به صداهایی که از نظر شما خیلی بلند نیستند، دچار آشفتگی شدید شود. او ممکن است گوش‌هایش را بگیرد، دچار ترس شود یا بخواهد از منبع صدا دور شود.
تشخیص فونوفوبیا
متخصصان سلامت روان مثل روان‌پزشکان، روان‌شناسان یا نورولوژیست‌ها معمولاً برای تشخیص فونوفوبیا ارزیابی پزشکی انجام می‌دهند. در فرایند تشخیص علائم فونوفوبیا، ممکن است آزمایش‌ها و بررسی‌های زیر صورت بگیرد:
بررسی سابقه‌ی بیمار: برای درک این‌که ترس از صدای بلند از چه زمانی شروع شده و آیا با رویدادی آسیب‌زا مرتبط است یا نه.
مصاحبه‌ی بالینی: شامل پرسش‌های دقیق درباره‌ی صداهایی که ترس را تحریک می‌کنند، واکنش‌های احساسی و جسمی فرد نسبت به آن‌ها، تأثیر علائم بر زندگی روزمره و رفتارهای اجتنابی احتمالی.
ارزیابی روان‌شناختی: در برخی موارد، روان‌شناس ممکن است تست‌های رسمی یا پرسش‌نامه‌هایی برای سنجش میزان اضطراب یا واکنش‌های صداهراسی انجام دهد.
ارزیابی پزشکی: چون فونوفوبیا ممکن است با شرایط دیگری در ارتباط باشد، پزشک ممکن است شرح‌حال کامل و معاینات پزشکی انجام دهد تا علت زمینه‌ای فوبیا صدا مشخص شود.
پزشک با استفاده از معیارهای تشخیصی مندرج در «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5-TR)» تعیین می‌کند که آیا واکنش فرد نسبت به صداهای بلند، یک فوبیای خاص محسوب می‌شود یا نه.
درمان فونوفوبیا
درمان فونوفوبیا معمولاً ترکیبی از روش‌های درمانی، تغییر سبک زندگی و در صورت نیاز مداخله‌ی پزشکی است. روش‌های درمان فوبیا صدا ممکن است شامل موارد زیر باشند:
درمان شناختی-رفتاری (CBT): CBT یکی از روش‌های مؤثر برای درمان اختلالات اضطرابی است. با این حال، برای فوبیای خاص، بیشتر به‌صورت «درمان مواجهه‌ای» انجام می‌شود. یعنی قرار گرفتن تدریجی در معرض صداهای ترسناک در محیطی کنترل‌شده که با گذر زمان به کاهش اضطراب کمک می‌کند و فرد کم‌کم به صدا حساسیت کمتری نشان می‌دهد.
دارو: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای ضداضطراب مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) را برای مدیریت علائم شدید صداهراسی تجویز کند.
تکنیک‌های آرام‌سازی: تمرین‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و ریلکسیشن پیشرونده‌ی عضلات می‌توانند به فرد کمک کنند تا هنگام مواجهه با صداهای بلند، اضطرابش را بهتر مدیریت کند.
تغییرات محیطی: برای برخی افراد، تغییرات ساده‌ای مثل استفاده از گوش‌گیر یا هدفون‌های ضد صدا در محیط‌های پر سر و صدا، می‌تواند راهکاری عملی برای کنترل ترس از صدا باشد.
بهبود وضعیت افراد مبتلا به ترس از صداهای بلند
اگر متوجه شده‌اید که از صداهای بلند می‌ترسید، یعنی همین حالا یک قدم مهم برداشته‌اید. فونوفوبیا یک ترس خاص است که به‌خوبی قابل درمان است. برای غلبه بر این صداهراسی، باید روی خودتان کار کنید، اما رسیدن به نتیجه ممکن است خیلی زودتر از چیزی باشد که تصور می‌کنید.
مواجهه‌درمانی (exposure therapy) و رفتاردرمانی شناختی (CBT) می‌توانند باعث کاهش چشم‌گیر واکنش‌های فوبیک در مدت دو تا پنج ماه شوند.
اختلالات مرتبط با فونوفوبیا
فونوفوبیا ممکن است همراه با سایر شرایطی که با حساسیت به صدا در ارتباط هستند، بروز کند. درک این اختلالات مرتبط می‌تواند به تدوین برنامه‌ی درمانی جامع‌تر کمک کند.
اختلال طیف اوتیسم (ASD)
افراد دارای بیماری اختلال طیف اوتیسم (ASD) ممکن است نسبت به محرک‌های حسی، از جمله صداها، حساسیت بالایی داشته باشند. صداهای بلند یا غیرمنتظره می‌توانند در این افراد موجب ناراحتی شدید شده و در برخی موارد منجر به بروز فوبیا صدا فونوفوبیا شوند.
میسوفونیا
میسوفونیا به واکنش احساسی شدید نسبت به صداهای خاص مانند جویدن یا نفس کشیدن اشاره دارد. در حالی‌که فونوفوبیا ناشی از ترس از صدا است، میسوفونیا بیشتر احساس خشم یا انزجار را در پی دارد.
سردردهای میگرنی
فونوفوبیا یکی از علائم شایع در افرادی است که دچار میگرن یا سردردهای خوشه‌ای هستند. در طول حمله میگرنی، حساسیت به صدا (هایپرآکوزیس) می‌تواند موجب ناراحتی یا درد در برابر صداهای معمولی شود.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
افراد مبتلا به اختلال اضطراب پس از حادثه (PTSD) ممکن است در نتیجه‌ی تجربه رویدادهای تروماتیکی که با صداهای بلند مانند انفجار یا تیراندازی همراه بوده‌اند، دچار فونوفوبیا شوند. ترس از صدا در این شرایط می‌تواند بازتابی از خاطرات آسیب‌زا باشد.
سخن پایانی
چشم‌انداز (یا پیشرفت وضعیت) برای فونوفوبیا تا حد زیادی به شدت این فوبیا صدا و دسترسی فرد به درمان بستگی دارد. این اختلال به‌خوبی قابل‌درمان است و بسیاری از افراد با ترکیبی از روش‌های درمانی و راهکارهای عملی مانند استفاده از محافظ گوش در محیط‌های پرسر‌و‌صدا یا تمرین تکنیک‌های آرام‌سازی، به بهبود دست پیدا می‌کنند.
در افرادی که دچار شرایط زمینه‌ای مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا میگرن هستند، درمان علت اصلی نیز می‌تواند شدت فونوفوبیا را کاهش دهد. اگرچه هیچ درمان واحد و قطعی‌ای برای همه وجود ندارد، اما با حمایت مناسب، افراد می‌توانند علائم خود را به‌خوبی مدیریت کنند.