ندای لرستان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
روحاله نخعی| زمزمه‌ها و حرف‌های غیررسمی از همان اوایل جنگ شروع شد؛ برخی به شکل سؤال و گمانه‌زنی و برخی به شکل اتهام‌زنی مطمئن و صریح. موضوع این بود: احتمال کمک جمهوری آذربایجان به اسرائیل در حمله به ایران. برخی تریبون‌های غیررسمی حتی ماجرا را قطعی خواندند. شهروندانی از مناطق شمالی یا نزدیک به مرز جمهوری آذربایجان حتی از شنیدن صدای جنگنده‌هایی که از بالای سرشان رد می‌شدند خبر دادند؛ جنگنده‌هایی که به تصور آن‌ها، قاعدتاً نه از سمت جنوب غرب که از سمت شمال غرب به سمت ایران آمده‌اند.
ادعای دیگری نیز مطرح شد که از اسرائیل نمی‌توان تا شرق ایران جنگنده فرستاد و در نتیجه، هدف‌گیری‌هایی که در نیمه شرقی ایران شده، حاصل پروازهایی بوده که از جمهوری آذربایجان برمی‌خاستند. روایت دیگری هم مدعی بود اسرائیل از آسمان جمهوری آذربایجان در این مسیر استفاده کرده است. بعضی حتی دوباره گمانه‌زنی‌هایی را مطرح کردند که مدعی شده بود، در حادثه مرگباری که برای بالگرد حامل رئیس‌جمهور ایران در سال 1403 رخ داد، جمهوری آذربایجان نقش داشته است.
هیچ‌کدام از این ادعاها البته تأیید نشده‌اند؛ اما تکرار و گستره طرح آن‌ها نشان از وجود بدبینی جدی در میان بخش قابل توجهی از نخبگان و افکار عمومی ایران، نسبت به همکاری باکو و تلآویو است. تهران و باکو نیز واکنش‌های خود را به موضوع داشته‌اند اما قبل از بررسی این موضع‌گیری‌ها نگاهی به پایه و اساس قدیم و جدید این شَک، خالی از فایده نیست.
رابطه قدیمی و عمیق
ایده از ناکجاآباد نیامده بود. می‌توان گفت در میان همسایگان ایران، جمهوری آذربایجان نزدیک‌ترین روابط را با اسرائیل داشته و دارد. شخص الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان در سال 2009 در اظهاراتی که ویکی‌لیکس افشا کرد، رابطه باکو و تلآویو را رابطه «کوه یخی» توصیف کرده بود که «نُه‌دهمش زیر آب است» تا مشخص کند که بخش عمده‌ای از روابط این دو، در معرض دید عموم نیست؛ هرچند از آن زمان تا امروز، بخش‌های بیشتری از این رابطه به رؤیت رسیده‌اند. برخی حتی این رابطه را بهترین رابطه بین یک کشور مسلمان با اسرائیل توصیف می‌کنند.
شخص بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در سال 1395 و اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم اسرائیل در سال 1402 به جمهوری آذربایجان سفر کرده‌اند. این سفرها در کنار سفر همزمان نتانیاهو به قزاقستان، در رسانه‌های اسرائیلی به‌عنوان اتفاقی نادر در روابط اسرائیل با کشورهای مسلمان تحسین می‌شد. جمهوری آذربایجان، اوایل سال 1402، چند ماه پیش از ماجرای 7 اکتبر 2023، «سفارت آذربایجان در اسرائیل» را در تلآویو بازگشایی کرد. آذربایجان از اوایل سال 1992، روابط رسمی با اسرائیل برقرار کرده و اولین سفیر اسرائیل در این کشور، سال 1994 منصوب شده بود.
در میان آن بخش از کوه یخ این رابطه که بالای سطح آب، مرئی است، حوزه‌های تسلیحات و انرژی، حوزه‌های اصلی همکاری هستند. باکو سال‌هاست مشتری تسلیحات و تجهیزات اسرائیلی بوده است و اسرائیل تأمین‌کننده اصلی ابزارهای نظامی و تسلیحات جمهوری آذربایجان. تحقیقات مؤسسه صلح بین‌المللی استکهلم حاکی از این است که در فاصله سال‌های 2016 تا 2020، 69 درصد از واردات تسلیحات جمهوری آذربایجان از اسرائیل بوده است و برای اسرائیل نیز، 17 درصد صادرات تسلیحات در همین زمان، به سمت جمهوری آذربایجان بوده است.
در دوران جنگ جمهوری آذربایجان و ارمسنان بر سر قره‌باغ، اسرائیل تأمین تسلیحات جمهوری آذربایجان را برعهده داشت. آروناتیکس، شرکت اسرائیلی صنایع جنگ‌افزاری و فناوری هوافضا که در جمهوری آذربایجان حضور داشت، در میانه این جنگ، به درخواست جمهوری آذربایجان، یکی از محصولات خود را روی ارتش ارمنستان آزمایش کرد و البته این موضوع در خود اسرائیل نیز جنجالی شد. شرکت آذربایجانی «آزاد سیستم» با کمک همین شرکت اسرائیلی در سال 2011 بنا شد و پروژه مشترکی بین اسرائیل و دولت باکوست که تولید تسلیحات اسرائیلی را در خود جمهوری آذربایجان هم در دستور کار داشت.
به گفته آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع ماجرا به شکلی بود که بخشی از نبرد قره‌باغ، صحنه مقابله تسلیحات اسرائیلی جمهوری آذربایجان با تجهیزات روسی ارمنستان بود و این حتی باعث نگرانی در میان مقامات اسرائیل شده بود که این تقابل مسکو را خشمگین کند. همکاری باکو و تلآویو محدود به مسائل نظامی هم نیست و این دو همکاری اقتصادی و تجاری گسترده‌ای نیز دارند. دوشنبه همین هفته، خبرگزاری فارس اعلام کرد شرکت نفت دولت جمهوری آذربایجان، با خرید بخشی از سهام میدان گازی تامار اسرائیل، با اسرائیل شریک شده است.
قرارداد مربوط به این توافق، 6 ماه قبل به امضا رسیده بود، اما این هفته به تأیید شورای تنظیم و مقررات نفتی اسرائیل رسید. طبق این گزارش، باکو 1 میلیارد و 250 میلیون دلار بابت این قرارداد تحویل تلآویو داده است. آذربایجان سال‌ها همکاری نفتی با اسرائیل داشته و تأمین‌کننده معتمد انرژی برای اسرائیل بوده است. این دو دولت در حوزه‌های هوانوردی، گردشگری و محیط زیست نیز همکاری‌های خود را توسعه داده‌اند. گزارش وب‌سایت اقتصاد 24 در دی‌ماه 1403 می‌نویسد، بیش از 100 شرکت اسرائیلی با حجم سرمایه‌گذاری 30 میلیون دلاری در جمهوری آذربایجان و در بخش‌هایی مانند کشاورزی، آموزش و پزشکی حضور دارند. دو طرف تبادل دانشجو دارند و صادرات گندم از آذربایجان به اسرائیل هم در تعاملات تجاری مطرح است.
اسرائیل در فهرست 10 شریک تجاری اول جمهوری آذربایجان نیز قرار دارد. تأسیسات نمک‌زدایی از آب شور دریای خزر در نزدیکی باکو نیز با همکاری اسرائیل ساخته شده. شرکت آذربایجانی – اسرائیلی پاکسل، با سرمایه‌گذاری شرکت اسرائیلی بِزِک، دومین اپراتور بزرگ تلفن همراه در آذربایجان، بعد از ترکسل است. عمق تعامل را از اینجا هم می‌شود فهمید: «قیرمیزی قصبه»، منطقه‌ای نزدیک باکو، در طول سالیان با لقب‌هایی مثل «اسرائیل دوم» یا از زبان اسرائیلی‌ها، «اورشلیم قفقاز» خوانده می‌شود.
گمانه‌زنی‌ها از کجا کلید خورد؟
اگرچه همین داده‌ها و سابقه روابط باکو – تلآویو برای بسیاری کافی بود که در میانه جنگ، لااقل نگران نقش‌آفرینی جمهوری آذربایجان شوند، اتفاقات خود جنگ هم برای بدبین‌ها به همسایه شمال‌غربی، خالی از نشانه نبود. چنان که در مقدمه این نوشته اشاره شد و رسانه‌ها، از جمله الجزیره نیز در گزارشی نوشتند، برخی گزارش‌های امنیتی و نیز مشاهدات مردمی حاکی از ورود پهپادها و جنگنده‌های اسرائیلی از شمال ایران بودند. با توجه به وضعیت روابط کشورهای شمال ایران با ایران و نیز با اسرائیل، طبیعی بود که در میانه چنین جنگی، محتمل‌ترین گزینه برای همکاری با مهاجم، جمهوری آذربایجان باشد.
از آن‌جا که از ارمنستان، ترکمنستان و روسیه، با روابط راهبردی که با ایران دارند، بعید بود که این‌چنین در خدمت حمله نظامی به ایران اقدام کنند و این باعث می‌شد جمهوری آذربایجان تنها مظنون باقیمانده باشد. الجزیره به نقل از یک پژوهشگر حوزه قفقاز می‌نویسد: «نیروهای مرزبانی ایران در شهر‌های نَمین و گرمی در شمال غرب کشور ورود پهپادهای اسرائیلی از مرز‌های آذربایجان را ثبت و مستند کرده‌اند و تعدادی از آن‌ها را ساقط کرده‌اند. گزارش‌های مردمی و امنیتی متعددی در ایران وجود دارد که تأیید می‌کنند اشیای پرنده و جنگنده‌های اسرائیلی از فراز دریای خزر وارد حریم ایران شده‌اند.»
وی این مسئله را به حملات مکرر اسرائیل به تبریز – شهر بزرگ شمال‌غربی ایران – مرتبط دانست؛ حملاتی که با هدف ایجاد گذرگاه هوایی برای عبور جنگنده‌های اسرائیلی از شمال عراق به سمت آذربایجان و سپس از طریق دریای خزر به شمال ایران و نهایتاً به تهران و کرج انجام شده‌اند. این گزارش اضافه می‌کند که تهران تحرکات خصمانه‌ای را از سوی شرکت‌های اسرائیلی در همان منطقه «قیرمیزی قصبه» رصد کرده است.
احسان موحدیان، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی در مصاحبه‌ای توضیح می‌دهد: «قبل از آغاز جنگ اخیر، ما شاهد بودیم تحرکاتی در نقاط مرزی ما دارد اتفاق می‌افتد و این باید چشم‌های ما را بیشتر می‌گشود؛ از جمله اخباری که در مورد لغو مرخصی سربازان ارتش باکو و فراخواندن نیروهای ذخیره وجود داشت و همین‌طور تجمع نیروهایی که اینها به بهانه مانور در نقاط مرزی داشتند.»
ماجرا به قبل‌تر از این هم برمی‌گردد و حرف‌ها در این زمینه از سال‌ها پیش مطرح بوده‌اند. رویترز در گزارشی در سال 2012، به نقل از منابع مطلع از سیاست‌های نظامی جمهوری آذربایجان نوشته بود این کشور «با اسرائیلی‌ها بررسی کرده که پایگاه‌های هوایی و پهپادهای جاسوسی آذری چطور می‌توانند به جنگنده‌های اسرائیلی در یک حمله دوربرد کمک کنند.» این خبرگزاری اشاره کرده بود که کمک آذربایجان به هیچ وجه مشابه یا جایگزین کمک و قدرت نظامی آمریکا نمی‌شود اما می‌تواند به نقطه ضعف‌های برنامه احتمالی جنگ با ایران در اسرائیل، از جمله سوخت‌رسانی، جمع‌آوری اطلاعات و نجات نیروها، اقدام بدون کمک آمریکا را در ذهن اسرائیلی‌ها ممکن بنمایاند.
در این گزارش آمده بود بررسی‌ها به این حد رسیده که ببینند پرواز پرنده‌های اسرائیلی از کدام پایگاه آذربایجان و به کدام سمت ممکن است؛ البته در همان سال 2012، انکار این موضوع از سوی باکو هم مطرح شد و جمهوری آذربایجان اعلام کرد، اجازه استفاده از پایگاه‌هایش برای حمله به ایران را نخواهد داد، انکاری که تا امروز هم حرف رسمی آذربایجان است و بعدها، در بزنگاه‌های دیگر نیز توسط باکو تکرار شد. در میانه جنگ جمهوری آذربایجان آن زمان تأکید کرد هیچ کشور ثالثی نخواهد توانست از این کشور برای حمله به ایران استفاده کند و همه حرف‌ها در این باره، گمانه‌زنی است. این کشور به جمعیت آذری در ایران اشاره و تأکید کرد موضع این کشور عدم مداخله در امور دیگر کشورهاست.
عضویت در سازمان همکاری اسلامی و نیز حمایت از فلسطین نیز در این تکذیب مورد اشاره قرار گرفت، هرچند در دور سال‌های اخیر حملات اسرائیل به غزه، باکو از محکوم‌کنندگان نبوده است. اسرائیلی‌ها هم گفتند، این گزارش حاصل افشای بررسی گزینه‌های جنگی اسرائیل از سوی کاخ سفید باراک اوباما بوده تا هشداری جهت اقدام یک‌جانبه از سوی اسرائیل علیه ایران باشد. در میانه همین جنگ، روز 17 ژوئن 2025 جیحون بایراموف، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان، با سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران تأکید کرد کشورش «هرگز اجازه نخواهد داد قلمروش برای حمله به کشورهای دوست، شامل ایران استفاده شود.»
او تأکید کرد باکو «تحت هیچ شرایطی اجازه نخواهد داد خاک یا حریم هوایی‌اش به عنوان سکوی آغاز عملیات علیه ایران یا هر کشور دیگری به کار گرفته شود.» باکو پیش از آن درباره عملیات نظامی اسرائیل ابراز نگرانی و تشدید تنش را «قاطعانه محکوم» کرده بود و از همه طرف‌ها خواسته بود موضوع را از طریق گفت‌وگو و مسیرهای دیپلماتیک پی بگیرند.
آن زمان البته به این نکته اشاره شد که باکو تهران را به عملیات علیه نیروهای وابسته به اسرائیل در خاک جمهوری آذربایجان متهم می‌کند. بعدها در ماجرای جنگ قره‌باغ هم جمهوری آذربایجان ایران را متهم به حمایت از ارمنستان کرد تا از نگاه برخی، انگیزه دیگری برای همکاری جهت آسیب به ایران در ذهن باکو شکل بگیرد.
خبر دیگری که جلب توجه کرد، سفر «وزیر علیا و ادغام اسرائیل»، مسئول ارائه کمک به «مهاجران»، به جمهوری آذربایجان، ساعاتی پیش از آغاز حمله اسرائیل بود. افیر سوفر، بلافاصله پس از آغاز حمله تحت حمایت حفاظتی ویژه قرار گرفت و سپس از مسیر آبی به اسرائیل برگشت.
البته همکاری با کشوری دوردست برای حمله به کشوری در همسایگی، شاید ریسک بزرگی تلقی شود، اما نکته دیگری که در این میان حائز اهمیت است اینکه بسیاری از حامیان اسرائیل تصور می‌کردند، حمله اسرائیل به ایران، یا منجر به فروپاشی کامل ساختار سیاسی و/یا نظامی ایران شود یا چنان آسیبی بزند که اگر هم ایران از آن سوی جنگ بیرون آمد، توان و فرصتی برای پیگیری همکاری‌ها با مهاجم نداشته باشد؛ از این رو دور از ذهن نیست که شاید باکو هم با چنین تصوری وارد این میدان شده و حالا با توقف درگیری پس از فقط 12 روز مواجه شده و ایرانی که به دنبال همکاران متجاوز است.
ایران سؤال می‌کند
موضع‌گیری صریح‌تر مقامات رسمی در ایران در قبال این ماجرا، از موضع‌گیری سفیر ایران در ارمنستان، روز 7 تیر، کمتر از یک هفته پس از توقف درگیری آغاز شد. مهدی سبحانی، سفیر ایران در ارمنستان گفت تهران در حال انجام تحقیقات است تا مشخص شود آیا پهپادهای اسرائیلی در جریان جنگ 12 روزه، از خاک جمهوری آذربایجان برای تجاوز به ایران استفاده کردند یا خیر. او گفت: «برخی اطلاعات و گزارش‌هایی را که توسط منابع خاصی منتشرشده تأیید نمی‌کنیم… پس از روشن شدن تمامی شرایط، درباره واکنش خود به این موضوع تصمیم‌گیری خواهیم کرد».
سبحانی با بیان اینکه «اگر ثابت شود پهپادهای اسرائیلی از خاک یا حریم هوایی جمهوری آذربایجان استفاده کردند، این امر به‌عنوان نقض جدی تلقی خواهد شد»، افزود: «ما اجازه استفاده از خاک ایران برای چنین اهدافی را نداده‌ایم. اگر واقعاً جمهوری آذربایجان چنین اجازه‌ای داده باشد، باید مطابق قوانین بین‌المللی توضیح ارائه کند». وی تاکید کرد که «انتظار داریم در صورت تأیید استفاده از حریم این کشور، دولت جمهوری آذربایجان به‌صورت رسمی شفاف‌سازی کند». او همچنین در کنفرانسی خبری در ارمنستان گفت که تهران از باکو هم خواسته تا تحقیقات جامعی در خصوص احتمال تعرض پهپادها و ریزپرنده‌های رژیم صهیونیستی به آسمان ایران از طریق فضای سرزمینی جمهوری آذربایجان انجام دهد و اخبار در این خصوص را راستی‌آزمایی کند که این موضوع در تماس تلفنی اخیر رؤسای‌جمهور دو کشور مطرح شد.
وی افزود واکنش ایران عمدتاً به نتایج این تحقیقات بستگی دارد. سبحانی همچنین در اشاره به تماس تلفنی اخیر بین رؤسای‌جمهور دو کشور گفت که باکو به تهران اطمینان داده که اجازه نخواهد داد خاک این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده شود؛ با این حال، او بر غیرقابل پیش‌بینی بودن رفتارهای رژیم صهیونیستی تأکید کرد و گفت «همه می‌دانیم که رژیم اسرائیل به هیچ قوانین یا مقرراتی پایبند نیست. ممکن است از این وضعیت سوءاستفاده کرده باشند، اما قبل از هر ارزیابی به اطلاعات دقیق نیاز داریم».
تماسی که سبحانی به آن اشاره می‌کند، دو روز قبل از آن، بین پزشکیان و علی‌اف برقرار شد. به روایت رسمی ایرنا، رسانه دولت، پزشکیان در این تماس، خواستار بررسی و راستی‌آزمایی برخی اخبار درباره تعرض پهپادها و ریزپرنده‌های رژیم صهیونیستی به آسمان ایران، از طریق فضای سرزمینی آن کشور شد. پزشکیان در این تماس ضمن «تشکر از همراهی و همدلی دولت و ملت آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران»، خواستار «بررسی و راستی‌آزمایی برخی اخبار درباره تعرض پهپادها و ریزپرنده‌های رژیم صهیونیستی به آسمان ایران، از طریق فضای سرزمینی جمهوری آذربایجان» شد.
در این مکالمه، علی‌اف باز هم نقش‌آفرینی کشورش را در این جنگ رد کرد و گفت: «از همان ابتدای این تجاوزها جمهوری آذربایجان از طریق وزیر خارجه خود با اعلام محکومیت این حملات، تصریح کردیم که اجازه نمی‌دهیم آسمان جمهوری آذربایجان علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده شود و بر آسمان خود تسلط کافی داریم.» رئیس‌جمهوری آذربایجان شایعات مربوط به استفاده رژیم صهیونیستی از آسمان آذربایجان برای حمله به ایران را تکذیب و خاطرنشان کرد: دولت آذربایجان به هیچ وجه اجازه نمی‌دهد از آسمانش علیه کشور دوست و برادر جمهوری اسلامی ایران استفاده شود.»
علی‌اف بعد از این تماس در هنگام دریافت استوارنامه سفیر جدید ایران بار دیگر تأکید کرد کشورش از اولین کشورهایی بود که موضع خود را درباره مناقشه بین ایران و اسرائیل بیان و تأکید کرد که این تنش را محکوم می‌کند. او با بیان اینکه برخی محافل و نمایندگان رسانه‌ها در حال انتشار اطلاعات مبتنی بر شایعات و دروغ‌ها هستند تا به روابط آذربایجان و ایران درباره این تنش بین ایران و اسرائیل آسیب بزنند، گفت که همه اینها کاملاً بی‌معنی است. رئیس‌جمهوری آذربایجان همچنین از پزشکیان برای شرکت در اجلاس آتی سازمان همکاری اقتصادی، اکو، در این کشور دعوت کرد. خبرگزاری آذربایجانی ترند نیز خبر داد که پزشکیان 12 و 13 تیر، یعنی امروز و فردا، برای شرکت در اجلاس اکو به جمهوری آذربایجان می‌رود.
کمی بعد آیخان حاجی‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری آذربایجان نیز تأکید کرد کشورش «قاطعانه ادعاها مبنی بر استفاده از حریم هوایی یا خاک جمهوری آذربایجان توسط هر کشوری برای انجام عملیات نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران یا هر کشور دیگری را رد می‌کند». حاجی‌زاده گفت: «چنین ادعاهایی بی‌اساس هستند و هیچ مدرک معتبری در این زمینه وجود ندارد».
حتی این ادعا نیز مطرح شده است که اسرائیل در عملیات فریب، پرنده‌هایی را از سمت مرز جمهوری آذربایجان به پرواز درآورده تا ایران را به باکو بدگمان کند؛ هرچند چنین ادعایی متضمن این معناست که اسرائیل تصمیم گرفته باشد، متحد مهمش در منطقه را در معرض درگیری با همسایه‌اش قرار دهد و باکو هم بدون مقاومت و مداخله، نظاره‌گر این اقدام باشد.
تصمیم ایران چیست؟
قابل‌توجه‌ترین موضع‌گیری ایران در این باره فعلاً از زبان سخنگوی وزارت خارجه ایران مطرح شده است. اسماعیل بقایی در نشست خبری این هفته خود در پاسخ به سؤالات در این باره گفت: «خبرهای زیادی در این زمینه منتشر شده است. ما این اطلاعات و بعضاً گمانه‌زنی‌ها را با کشورهای مربوطه در میان گذاشته‌ایم. کشورهای همسایه قطعاً به وظایف و تعهدات خود، هم در چارچوب سیاست حُسن همجواری و هم طبق حقوق بین‌الملل، آگاه هستند.» وی با اشاره به اینکه بر اساس حقوق بین‌الملل، هیچ کشوری مجاز نیست و بلکه ممنوع است که قلمرو خود را در اختیار سایر کشورها برای اقدامات ایذایی قرار دهد، گفت: «بدون استثناء، همه کشورهای همسایه به ما اطمینان داده‌اند که به هیچ عنوان اجازه سوءاستفاده رژیم صهیونیستی از فضای خود یا قلمرو خود برای اقدامات تجاوزکارانه علیه ایران را نخواهند داد.
مواردی هم که در گزارش‌ها مطرح بوده، ما با این کشورها در میان گذاشته‌ایم و توضیحات آن‌ها را شنیده‌ایم. من در اینجا با قاطعیت عرض می‌کنم که همه مواردی که ما مطرح کرده‌ایم، از سوی کشورهای مربوطه به‌صورت صریح و قاطع رد شده و به ما اطمینان داده‌اند که نه‌تنها چنین اجازه‌ای داده نشده، بلکه در آینده نیز داده نخواهد شد. این موضوع کماکان در دست پیگیری است و مواردی از این دست، توسط نیروهای مسلح ما، مراجع امنیتی و نظامی با دقت رصد، گزارش و مستندسازی می‌شود و ما نیز در وزارت امور خارجه، آن‌ها را به‌صورت جدی پیگیری می‌کنیم.»
برآیند جملات بقایی در این باره را می‌توان در این دو نکته خلاصه کرد: 1. ایران تکذیب باکو را به همان شکل که اعلام شده، تأیید نمی‌کند، چراکه او بعد از تأکید بر حرف «همه کشورهای همسایه» باز می‌گوید موضوع «پیگیری» می‌شود. 2. ایران در این مرحله، تکذیبیه باکو را تکذیب هم نمی‌کند. بقایی صرف این موضع‌گیری از کشورهای همسایه را نقل می‌کند و سپس می‌گوید موضوع در دست پیگیری است.
از این موضع‌گیری می‌توان چنین نتیجه گرفت: اولاً ایران در این مقطع، قصد ندارد علناً و صراحتاً اعلام کند که باکو را در این زمینه شریک جرم تلآویو می‌داند و به تبع، اقداماتی که در واکنش به چنین نقضی لازم خواهد بود، فعلاً در دستور کار قرار نمی‌گیرد. احتمال جدی وجود دارد که تهران در این زمینه، در گزارش‌ها و بررسی‌های نظامی و امنیتی به نتیجه نهایی هم رسیده باشد، اما فعلاً این دعوا را شروع نمی‌کند. ثانیاً این که در عین حال، تهران تصمیم هم ندارد موضوع را نادیده بگیرد و از آن عبور کند. حرف‌های بقایی نشان می‌دهد این پرونده برای ایران باز است و تهران مسئله را بایگانی نمی‌کند.
جنبه سلبی ماجرا شاید به این خاطر باشد که ایران اکنون تمرکز خود را روی پرونده‌های دیگری قرار داده و زمان را برای بازگشایی علنی جبهه تقابلی جدید مناسب نمی‌بیند، در عین این که ممکن است در عملیات اطلاعاتی و امنیتی، ایران همچنین پیگیر ماجرا باشد. ضمن این که باکو، حتی اگر آن طور که بسیاری تصور می‌کنند، در این زمینه اقدام کرده باشد، اصرار جمهوری آذربایجان بر حفظ ظاهر بی‌طرف، تا حدی خود بازدارنده برخی اقدامات خواهد شد. به‌علاوه ممکن است، خود باکو هم با توجه به این که عملیات اسرائیل، منجر به نتایجی که انتظارش را داشت نشده، درباره راهبرد خود در این زمینه تجدیدنظر کند.
جنبه ایجابی این موضع اما احتمالاً به این برمی‌گردد که در ادامه مسیر، شاید جایی ایران بخواهد یا حتی مجبور شود که در این زمینه، با جمهوری آذربایجان مقابله و اقدام کند و در نتیجه دلیلی ندارد در این مقطع، به سادگی، هم‌دستی همسایه دشمن را به همین سادگی، «گذشته‌ها گذشته» حساب کند. در هر حال، هرچند درگیری متوقف شده اما اسرائیل هنوز هست و همچنان دشمنی تلآویو با ایران ادامه دارد؛ در نتیجه همچنان احتمال این هست که باکو به نفع اسرائیل و علیه ایران اقدام کند. بخشی از آماده‌سازی برای چنین احتمالی، بازنگه‌داشتن این پرونده خواهد بود و هشدار ضمنی تهران به باکو که رفتارش زیر نظر است.
بازار
![]()