ندای لرستان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
روحالله اسلامی-استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی| دولت-کشور ایران، موجودیتی حقوقی، تاریخی و سیاسی است که مشروعیت آن بر اساس اصل حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و اراده عمومی استوار است. در چارچوب حقوق بین‌الملل، هر دولتی در برابر تجاوز خارجی از حق مسلم دفاع مشروع برخوردار است؛ حقی که در ماده 51 منشور ملل متحد تصریح شده و در نظام حقوق اساسی داخلی ایران نیز به مثابه وظیفه‌‌ای همگانی مورد تاکید قرار گرفته است.
در شرایطی که تعرض مستقیم، سازمان‌‌یافته و آشکار به خاک، حاکمیت، و امنیت ایران از سوی اسرائیل رخ داده است، دیگر مجالی برای تردید در مشروعیت واکنش دفاعی باقی نمی‌‌ماند. ایران حق دارد پاسخ تجاوز و جنگ مسلحانه علیه کشور را به هر شکل ممکن تا گرفتن غرامت و نتیجه تنبیهی و پیشگیرانه بدهد.
ایران؛ آغازگر جنگ نیست
در طول دهه‌‌های اخیر، ایران همواره کوشیده است تا رفتار خود را در چارچوب قواعد بین‌المللی تنظیم کند: عضویت در معاهداتی همچون ان‌‌پی‌‌تی (NPT)، پایبندی به مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شرکت فعال در مذاکرات دیپلماتیک، و اجتناب از اقدامات تحریک‌‌آمیز در محیط منطقه‌‌ای نشان از رویکرد عقلانی و معطوف به ثبات تهران دارد. ایران هیچ‌گاه دارنده بمب اتم نبوده و نیت ساخت آن را نیز اعلام نکرده است. با این حال، همواره در معرض حملات سایبری، ترور دانشمندان، تحریم‌‌های یک‌جانبه و تجاوزات نظامی مستقیم قرار داشته است.
در برابر این کنش‌‌های خصمانه، ایران از موضعی حقوقی و مشروع دفاع می‌کند. حمله اسرائیل به تاسیسات یا سرزمین ایران، تجاوز آشکار به حاکمیت ملی است و مسوولیت بین‌المللی سنگینی برای این رژیم در پی دارد. اسرائیل نه تنها باید پاسخ‌گو باشد، بلکه باید جبران خسارت کرده و تحت فشار حقوقی و سیاسی قرار گیرد. ایران سرزمینی پهناور و پرجمعیت و به دنبال توسعه است که موقعیت جغرافیایی آن به‌رغم داشتن مزیت‌های فراوان اما در برابر تهاجم‌های تاریخی آسیب‌پذیر بوده است. تنهایی راهبردی و نداشتن متحد باعث خودیاری و اتکا به توانایی ملی محض شده است. جغرافیا، جمعیت، روحیه و فرهنگ ملی ایران در طول تاریخ همیشه دشمنان را مغلوب کرده است.
وحدت ملی؛ سنگ بنای مقاومت
در چنین شرایطی، دفاع صرفا یک وظیفه نظامی نیست، بلکه تکلیفی ملی و جمعی است. مفهوم دولت-ملت در ایران، با تکیه بر تاریخ، فرهنگ، زبان، و همبستگی اجتماعی شکل گرفته است. ایران تنها یک سرزمین نیست؛ پاره‌‌ای از وجود ماست. هرگونه تزلزل در انسجام داخلی، حمله‌‌ای مضاعف به امنیت ملی خواهد بود. چنان‌‌که تجربه جنگ‌‌های جهانی و تحمیل تجاوزات خارجی در تاریخ معاصر ایران نشان داده، اعلام بی‌‌طرفی بدون اقتدار عملی، ضامن صلح نیست. بلکه تنها ملت‌‌های متحد، مقاوم و آگاه قادرند بقا، توسعه و امنیت پایدار را تضمین کنند. ایران از سوی رومی‌ها، اعراب، ترک‌های شرقی، مغولان مورد تهاجم قرار گرفته است. در دوره معاصر نیز انگلیس، روسیه، آمریکا و ترتیبات نظم مدرن و پسامدرن به ایران حمله مسلحانه انجام داده‌اند. جمعیت باسواد و نیروی انسانی متخصص به همراه جغرافیای پهناور و مستعد همیشه طمع بازیگران منطقه و بین‌الملل بوده است. در همه آزمون‌های تاریخی دولت کشور ایران با اتکا به عناصر محکم ملی توانسته است از بحران خارج شده و تداوم داشته است.
ملاحظات سیاست عمومی؛ از حفظ زیرساخت‌‌ها تا مدیریت روان عمومی
دولت در این شرایط باید چند هدف همزمان را دنبال کند: حفظ جان و مال شهروندان، صیانت از زیرساخت‌‌های حیاتی اقتصادی، استمرار اداره امور عمومی، و تداوم امید در افکار عمومی. در تئوری‌‌های سیاست عمومی، «دولت مقاوم» (resilient state) دولتی است که در عین مواجهه با تهدیدها، توان استمرار عملکرد و حفظ مشروعیت را دارد. از همین رو، ارتباط مستمر با مردم، افزایش شفافیت، خنثی‌‌سازی جنگ روانی دشمن، و تقویت سرمایه اجتماعی، بخشی از سیاست‌‌های ضروری ملی‌‌اند. تاب‌آوری شهروندان با دولت مقاوم اصلی مهم است. فرهنگ ملی و همین‌طور ساختار چند لایه حکمرانی کمک زیادی برای انعطاف‌پذیری در وضعیت سخت به همراه خواهد داشت.
دیپلماسی فعال؛ بهره‌‌برداری از سازوکارهای بین‌المللی
سیاست خارجی ایران نیز باید مبتنی بر ترکیبی از روش‌های سخت و نرم باشد. استفاده از مکانیزم‌‌های حقوقی بین‌المللی، شکایت رسمی به شورای امنیت و سازمان ملل، احضار سفرای کشورها، تقویت اجماع منطقه‌‌ای، فعال‌‌سازی شبکه دیپلماسی عمومی و رسانه‌‌ای و همراهسازی کشورهای بی‌‌طرف یا بی‌‌طرف‌‌نما برای محکومیت تجاوز اسرائیل، بخشی از این راهبرد هوشمندانه‌‌اند. قدرت دیپلماسی، اگر با انسجام ملی و هوشیاری راهبردی همراه شود، می‌تواند توازن قدرت را در سطح منطقه‌‌ای و بین‌المللی تغییر دهد. اکنون بیش از همیشه دستگاه دیپلماسی نیاز به تحرک و اجماع‌سازی بین‌المللی دارد. بازنمایی اقدام نامشروع اسرائیل، همراهسازی همسایگان و گرفتن کمک از آنها، گوشزد کردن خطر گسترش جنگ، به میدان آوردن همه بازیگران جهت بر هم زدن سواری خوری مجانی در این زمینه راهگشاست. ایران نباید همه هزینه‌های صلح و ثبات منطقه و ممانعت از تجاوز اسرائیل را متحمل شود. سازمان همکاری اسلامی، اوپک، کشورهای همسایه همه در زمینه پاسخ به جنون اسرائیل مسوول هستند.
ملت؛ خط مقدم دفاع نرم
ملت ایران، به‌خصوص نخبگان، در چنین لحظاتی نقش خط مقدم دفاع نرم را ایفا می‌کنند. حفظ روحیه، انجام امور روزمره با آرامش، تقویت همبستگی اجتماعی، مراقبت از آسیب‌‌پذیران، و انجام هر اقدام کوچکی که در راستای مصالح ملی باشد، بخشی از این دفاع غیرمستقیم اما حیاتی است. وطن‌‌دوستی، قانون‌‌مداری و امیدواری، در برابر فشار خارجی، مهم‌ترین سپر روانی یک ملتند. رصد کردن فعالیت‌های تخریبی، اطلاع دادن اقدامات نفوذ و جاسوسی و تقویت روحیه همه شهروندان در این زمینه راهگشاست. اعتماد به نفس داشتن، صبر و امیدواری، منظم بودن و حفظ قانون، از خود بیرون آمدن و حفظ زندگی روزمره و انجام دادن کارهای محوله به بهترین شکل ممکن راهگشاست.
به ایران حمله مسلحانه و تجاوز و تهاجم چندلایه صورت گرفته است، حق ایران است به هر شکل ممکن از خود دفاع کند. ایران همواره تابع حقوق بین‌الملل و کشوری منعطف با توان متوازن نظامی و دیپلماتیک بوده است. اکنون باید با همه ظرفیت انسانی و جغرافیایی و تخصص فناورانه از دولت کشور دفاع کرد. سواری خوری مجانی در کشورهای منطقه و بین‌الملل و فعالیت جاسوس و نفوذی در داخل با فعال کردن دستگاه دیپلماسی و یاری شهروندان مهار خواهد شد. دفاع از دولت-ملت ایران، وظیفه‌‌ای صرفا نظامی یا سیاسی نیست؛ یک مسوولیت چندبعدی در چارچوب حقوق بین‌الملل، سیاست عمومی، و اخلاق ملی است. حمله مستقیم به حاکمیت ملی، مشروعیت هرگونه دفاع سازمان‌‌یافته، هماهنگ و چندلایه را فراهم می‌‌سازد. اکنون زمان وحدت، عقلانیت، دیپلماسی فعال و تقویت همه‌‌جانبه نهاد دولت است؛ چرا که ایران، نه یک مهمانسرا، بلکه خانه تاریخی، فرهنگی و همه سهم ما از جهان است.
بازار
![]()