چاپ

ندای لرستان - روزنامه سازندگی / «ترامپ در خاورمیانه» عنوان یادداشت روز در روزنامه سازندگی به قلم علی بیگدلی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
سفر پیش‌روی دونالد ترامپ به خاورمیانه اتفاقی از پیش برنامه‌‌ریزی ‌شده است، نه واکنشی ناگهانی به تحولات اخیر منطقه. پیش‌تر نیز بارها اعلام کرده بود که نخستین سفر رسمی‌اش به خاورمیانه خواهد بود و ابتدا تنها قرار بود به عربستان سعودی برود اما اکنون برنامه سفر او به منطقه توسعه یافته و شامل چند کشور دیگر ازجمله امارات و قطر نیز شده است. نخستین انگیزه این سفر را باید در دلایل اقتصادی جست‌وجو کرد. ایالات‌متحده با رکود اقتصادی نسبی روبه‌رو است و محبوبیت ترامپ به ‌شدت کاهش یافته است. در چنین شرایطی، او به دنبال یافتن راهی برای جلب رضایت افکار عمومی داخلی است؛ به‌خصوص با تمرکز بر اشتغال‌زایی، سرمایه‌گذاری خارجی و فروش تسلیحات. ترامپ در نظر دارد در این سفر قراردادهای اقتصادی کلانی را با کشورهای عربی منعقد کند. این قراردادها ممکن است شامل خرید تسلیحات، پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک و توافقات تجاری در سطح منطقه‌ای باشد. همان‌طور که در دوره ریاست‌جمهوری پیشین او در سال‌های 2017 تا 2021 شاهد بودیم، یکی از نتایج سفر به عربستان، توافقات تسلیحاتی بزرگی بود که بخشی از آن اجرایی شد و بخشی دیگر بلاتکلیف ماند. در کنار این هدف، ترامپ می‌خواهد کشورهای نفت‌خیز منطقه را ترغیب کند تا سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌تری در داخل ایالات‌متحده انجام دهند؛ رویکردی دو‌سویه که هم به افزایش اشتغال در آمریکا کمک کرده و هم منافع شرکت‌های بزرگ آمریکایی را تامین می‌کند. اگرچه بُعد اقتصادی پررنگ‌تر است اما نمی‌توان از اهداف سیاسی و امنیتی این سفر غافل شد؛ به‌گونه‌ای که یکی از دغدغه‌های اصلی ایالات‌متحده و برخی کشورهای عربی، نفوذ ایران در منطقه است. موضوع فلسطین و اسرائیل هم یکی دیگر از این اهداف است. برخلاف دهه‌های پیشین به نظر می‌رسد که مساله فلسطین دیگر اولویت اصلی بسیاری از دولت‌های عربی نیست؛ با این حال تحت فشار افکار عمومی و ملاحظات سیاسی، این موضوع هنوز در مناسبات منطقه‌ای مطرح است. این درحالی است که پیشنهادهایی از سوی اسرائیل برای گسترش توافق‌نامه ابراهیم به کشورهای جدید مطرح شده اما با واکنش سردی روبه‌روست؛ چراکه محبوبیت اسرائیل در میان افکار عمومی جهان عرب به شدت کاهش یافته است. این درحالی است که به نظر می‌رسد، برخی از کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، آمریکا را تحت فشار قرار داده‌اند تا از هرگونه حمله نظامی به ایران پرهیز کند. آنها نگران‌اند که چنین اقدامی، وضعیت فعلی منطقه را به‌‌شدت بی‌ثبات کرده و طرح‌های اقتصادی و امنیتی موجود را نابود کند. در شرایطی که غرب (اعم از اروپا و آمریکا) با چالش‌های اقتصادی قابل توجهی روبه‌رو است، احتمال بروز جنگ در منطقه بسیار پایین ارزیابی می‌شود. بر این اساس، احتمال دارد در این سفر، آمریکا ترغیب شود تا رویکردی مبتنی بر مذاکره و تعامل بیشتر با ایران اتخاذ کند. به صورت کلی اگر بخواهیم به ابعاد مختلف این سفر نگاه کنیم، می‌توان گفت حدود 60 تا 70 درصد تمرکز این سفر اقتصادی است. هدف اصلی، امضای توافق‌های تجاری، فروش تجهیزات نظامی و جلب سرمایه‌گذاری از سوی کشورهای ثروتمند عربی همچون عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی است و بخش 20 تا 30درصدی سفر به اهداف سیاسی و امنیتی مرتبط است که تلاش برای مهار نفوذ ایران، بررسی تحولات عراق و سوریه و ارزیابی شرایط در نوار غزه و کرانه‌باختری را می‌تواند در بر بگیرد. در نهایت بخش دیگری از این سفر می‌تواند به مسائل دیپلماتیک و بازسازی روابط با کشورهای منطقه و مشارکت در جلسه احتمالی اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس اختصاص یابد.
با توجه به اینکه احتمالاً نشست شورای همکاری خلیج‌فارس در عربستان سعودی برگزار می‌شود، سفر ترامپ به این کشور می‌تواند فرصتی باشد تا در جمعی از رهبران منطقه، سیاست‌های آمریکا را تشریح و هم‌افزایی بیشتری ایجاد کند. با وجودی که ابتدا قرار بود سفر فقط به عربستان محدود باشد اما اکنون با گنجاندن دو کشور دیگر نشان می‌دهد که او به دنبال ایجاد اجماع منطقه‌ای گسترده‌تری است. از منظر اسرائیل، این سفر می‌تواند فرصتی برای گسترش توافق‌نامه ابراهیم باشد. با این حال به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی چنین انتظاری غیرواقع‌بینانه است؛ چراکه با افزایش مخالفت‌های عمومی در دنیای عرب با سیاست‌های اسرائیل، به‌ویژه در پی حوادث اخیر در غزه، امکان پیوستن کشورهایی همچون قطر به این توافق‌نامه بسیار بعید به نظر می‌رسد.