بزرگنمايي:

ندای لرستان - دنیای اقتصاد/ بورس تهران سه‌روز متوالی است که در تله دامنه نوسان گیر افتاده است. پس از شهادت رئیس‌جمهور و هیات همراه او، دامنه تحرکات بورس به 2درصد کاهش پیدا کرد.
تداوم کاهش اجباری نوسانات بازار، سبب شد تا اهالی بازار سهام با هیجانات بیشتری دست به فروش بزنند. این درحالی است که ریسک تصمیمات ناگهانی نیز بر بازار سایه افکنده است. مجموعه این عوامل، سبب شده است تا دست بازارگردان برای کنترل بازار نیز بسته شود و صندوق‌های سهامی با وجود آنکه به نقدشوندگی بالا معروف هستند، با صف فروش مواجه شوند. به نظر می‌رسد شرایط ویژه‌ای که بورس با آن مواجه شده است طی19روز معاملاتی آینده و تا انتخابات ریاست جمهوری ادامه یابد. انتظار می‌رود دولت جدید با کاهش دخالت‌های مستقیم خود در معاملات بورس تهران و سودآوری شرکت‌ها در صورت‌های مالی و همچنین حذف قیمت‌گذاری دستوری، بازار سرمایه را به روزهای رونق بازگرداند.
بررسی وضعیت بازار سهام در روز یکشنبه نشان می‌دهد که به‌رغم تداوم محدودیت دامنه‌نوسان، شاخص‌ها افتی قابل‌توجه را تجربه کرده‌اند. در این بین شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران 0.93‌درصد از ارتفاع خود را از دست داد و در محدوده 2‌میلیون و 79‌هزار واحد قرارگرفت که کمترین مقدار این شاخص در 53 روز معاملاتی گذشته است. گرچه تحدید دامنه‌نوسان عملی مرسوم در بورس بسیاری از کشورها است که به‌نظر می‌رسد در راستای حفظ منافع سهامداران اعمال می‌شود، اما دقت بیشتر در این مساله نشان می‌دهد که کاهش دامنه‌نوسان و تداوم آن، تاثیر منفی بر عملکرد بازارگردان‌ها می‌گذارد که نقش این گروه از فعالان بازار را در راستای نقش مهمی که ایفا می‌کنند، یعنی افزایش نقدشوندگی، مختل می‌کند.

در ادامه روزهای ناامید‌کننده بازار سهام، یکشنبه نیز روز خوبی برای بورس نبود. در این روز شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران بیش از 20‌هزار واحد معادل 0.97‌درصد از ارتفاع خود را از دست داد و در سطح 2‌میلیون و 78‌هزار واحد قرارگرفت که کمترین مقدار به‌ثبت رسیده برای این شاخص از 12 اسفند 1402، یعنی 53 روز معاملاتی گذشته است. شاخص هموزن بورس نیز که عملکرد شرکت‌های پذیرش‌شده با ارزش بازاری متوسط را به نحو مطلوب‌تری نمایش می‌دهد، مانند شاخص‌کل کاهش یافت و با افت 0.61‌درصدی، در محدوده 685‌هزار واحد قرارگرفت، اما این عملکرد ناامید‌کننده صرفا به بورس تهران محدود نشد، بلکه وضعیت در رکن دیگر بازار سهام یعنی فرابورس ایران نیز یکسان بود، به‌طوری‌که شاخص‌کل فرابورس هم 1.16‌درصد کاهش‌یافت و با قرارگرفتن در محدوده 22‌هزار و 582 واحد، کار خود را در دومین روز معاملاتی هفته به پایان برد. تمام این اتفاقات در حالی رخ‌داده که دامنه‌نوسان 2‌درصدی در معاملات سهام و 4‌درصدی در معاملات صندوق‌ها، در این روز برای سومین روز معاملاتی متوالی بر بازار سهام اعمال شدند.همچنین بررسی‌های مربوط به ورود و خروج پول نشان می‌دهد که در این روز مجموعا 622‌میلیارد‌تومان از محل فروش سهام از بورس و فرابروس خارج شده‌است، اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله (ETFها) ورود پول 554‌میلیارد‌تومانی را تجربه کردند. ارزش معاملات خرد سهام و حق‌تقدم نیز نسبت به‌روز شنبه 36‌درصد کاهش‌یافت و در سطح 1736‌میلیارد ‌تومان قرارگرفت.
محدودیت دامنه‌نوسان و تضعیف بازارگردان‌ها
از ویژگی‌های مهم صندوق‌های سرمایه‌گذاری همواره نقدشوندگی بالای آنها بوده‌است که بازارگردان‌های این صندوق‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری این ویژگی بازی می‌کنند. این بازارگردان‌ها که با کسب مجوزهای لازم در بازار فعالیت انجام می‌دهند، در شرایط پرنوسان، حضور خود را پررنگ‌تر کرده و با هدف برقراری توازن در بازار و جلوگیری از ایجاد صف‌های خرید و فروش که نقدشوندگی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، دست به معامله می‌زنند.
در این میان نقدشوندگی صندوق‌های اهرمی از اهمیت بیشتری برخورداری است. در کنار گرفتن وام از کار‌‌گزاری‌ها که راهی رایج برای افزایش اعتبار جهت خرید و فروش در بازار است، خرید واحدهای صندوق‌های اهرمی نیز به دلیل امکان رشد بیشتر از شاخص، راهی میانبر جهت افزایش اعتبار به‌حساب می‌آیند. این راه به دلیل بالا‌بودن نرخ بهره اعتبار کار‌‌گزاری‌ها که حتی بین 35 تا 40‌درصد نیز پیشنهاد می‌شود، با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شده که میزان ورود پول به این صندوق‌ها نیز حاکی از همین مساله است. بررسی وضعیت یکی از صندوق‌های اهرمی نشان می‌دهد که در روز یکشنبه برای این صندوق صف‌فروش بیش از 60‌میلیونی شکل‌گرفته‌است. زمانی‌که محدودیت دامنه‌نوسان وجود نداشته‌باشد قیمت هر واحد از صندوق‌ها یا سهام، در هر لحظه با عرضه و تقاضا در بازار کشف می‌شوند و معاملات در آن قیمت‌ها صورت می‌گیرند، اما در شرایطی مانند روز یکشنبه که بازار رفتار نزولی به خود می‌گیرد، محدودیت دامنه‌نوسان وجود دارد، قیمت‌ها کمتر از آنچه که باید کاهش پیدا می‌کنند، بنابراین زمانی‌که بازارگردان‌ها‌ درصدد ایفای نقش خود برمی‌آیند، مجبور می‌شوند که در قیمت بالاتری نسبت به آنچه که در شرایط نبود محدودیت ممکن بود، دست به خرید و فروش بزنند، بنابراین زمانی‌که این محدودیت در دامنه‌نوسان ادامه پیدا کند، نقدینگی موجود نزد بازارگردان‌ها را کاهش داده و قدرت آنها در نقش مهمی که بر عهده دارند، یعنی افزایش میزان نقدشوندگی، کاهش پیدا می‌کند.