ندای لرستان - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
نشست بررسی سیمکارتهای سفید روز دوشنبه 17 آذرماه در دفتر توسعه آموزش رسانه با حضور کارشناسان و فعالان حوزه رسانه برگزار شد. در این جلسه بهروز بهزادی، سردبیر سابق روزنامه اعتماد، بیژن مقدم، مدیرمسئول پایگاه خبری الف و اکبر نصراللهی، رئیس دانشگاه علوم اجتماعی به تحلیل چالشها، فرصتها و پیامدهای محدودیتهای اینترنت و سیاستهای فیلترینگ در کشور پرداختند. محور اصلی مباحث، ضرورت اینترنت «سفید» و آزاد برای حرفهایهای رسانه و کارشناسان و نیز اهمیت شفافیت در تصمیمگیریهای مدیریتی بود.
بازار ![]()
اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه در ابتدای نشست با بیان اینکه مسئولیت تبیین و رفع مشکلات اینترنت بیش از هر گروهی برعهده شورایعالی فضای مجازی، دولت و مجلس است، گفت: «جالب است که هیچکدام از موافقان طرحهای محدودکننده امروز حضور ندارند و ما باید برای افکار عمومی توضیح دهیم. مسئولان بیشتر از مردم و کارشناسان به شنیدن نقدها نیاز دارند». وی با تأکید بر اهمیت رسانهها، افزود که نباید خبرنگاران بهخاطر ابزارهای مورد نیاز حرفهای خود، متهم به ویژهخواری شوند؛ زیرا ابزار و امکانات کاری لازمه انجام وظایف حرفهای آنهاست.
نصراللهی با اشاره به تجربه فیلترینگ گسترده شبکههای اجتماعی گفت: «طرحهای محدودکننده اینترنت، پرهزینه و بیفایده بوده و هزینههای سیاسی، امنیتی و اقتصادی فراوانی بر کشور تحمیل کرده است. جاسوسان خارجی از طریق فیلترشکنها، دسترسی به اطلاعات مردم داشتهاند و این تهدید امنیتی باید مورد توجه قرار گیرد». وی افزود: «دولت باید در خصوص اینترنت سفید شفافسازی کند و برای رفع محدودیتها تلاش جدی داشته باشد». رئیس دانشکده علوم اجتماعی چند مقدمه مهم برای نتیجهگیری مطرح کرد. نخست اینکه مخالفت او با محدودیتهای فعلی اینترنت از ابتدا وجود داشته و صرفاً به شرایط کنونی محدود نمیشود. نصراللهی یادآور شد که تلاشها برای فیلترینگ تنها منجر به هزینههای فرهنگی، اقتصادی و امنیتی شده و دسترسی واقعی مردم به اطلاعات، بهرغم محدودیتها، همچنان برقرار است. وی هشدار داد که کودکان و نوجوانان بیش از همه تحتتأثیر این سیاستها قرار گرفتهاند. وی همچنین تأکید کرد که بسیاری از فیلترشکنهای رایگان خود عامل تشدید مشکلات شده و دسترسی به آنها باعث سوءاستفاده سرویسهای جاسوسی شده است. نصراللهی افزود که تجربه جهانی نشان میدهد هیچ کشوری اینترنت کاملاً بدون فیلتر ندارد و تفاوتها در نوع محدودیت و زمان اعمال آن است. بهعنوان نمونه، اروپا و استرالیا اخیراً محدودیتهایی برای استفاده کودکان از شبکههای اجتماعی تصویب کردهاند اما در چارچوب قانونی و کنترل شده. نصراللهی با بیان اینکه برخی افراد بدون سابقه رسانهای از عنوان خبرنگار سوءاستفاده کردهاند، گفت: «نقد من متوجه خبرنگار واقعی که وظیفه حرفهای خود را انجام میدهد، نیست بلکه کسانی که بدون مسئولیت واقعی از این عنوان سوءاستفاده میکنند مورد انتقاد هستند». وی با مثال گفت که مانند جنگ، هر کسی باید ابزار لازم برای ایفای نقش خود را داشته باشد و محروم کردن حرفهایها از امکانات، برابر با ناکامی در مدیریت روایتهاست.
عدالت مساوی با برابری نیست
بیژن مقدم، مدیرمسئول پایگاه خبری الف در ادامه نشست، مفهوم عدالت در دسترسی به اینترنت و ابزارهای حرفهای را روشن کرد و گفت: «عدالت مساوی با برابری نیست؛ عدالت یعنی هر چیز در جای خود قرار گیرد». او تأکید کرد که توزیع امکانات براساس نقش، مسئولیت و کارکرد صورت میگیرد و این لزوماً تبعیض نیست. به گفته مقدم، مشکل اینترنت سفید در شیوه اجراست نه در اصل سیاست. وی یادآور شد که فیلترینگ موجود بهجای خدمت به جامعه، تنها بهنفع فروشندگان فیلترشکنها بوده و عملاً بازار آنها را رونق داده است.
خلاف اصول حکمرانی است
بهزادی، سردبیر سابق روزنامه اعتماد نیز نگاه حرفهای و واقعبینانهای ارائه داد و گفت که اینترنت ابزار تخصصی مشاغل مختلف است. او تأکید کرد که روزنامهنگاران برای انجام وظیفه اطلاعرسانی، مطالبه شفافیت و تحلیل واقعی، نیازمند اینترنت آزاد هستند و محدود کردن آن، ناعادلانه و خلاف اصول حکمرانی است. بهزادی یادآور شد که اینترنت از نظر دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی، پزشکان و صنایع، امری حیاتی است و باید برای همه اقشار متناسب با نقش و مسئولیتشان باز و آزاد باشد. وی به اهمیت سواد رسانهای و نقش رسانهها در جنگ روایتها اشاره کرد و گفت: «فضای مجازی و واقعی جدا نیستند؛ اخلاق، رفتار و سبک زندگی باید در هر دو فضا همسو باشد. اگر ما نتوانیم جریانهای معارض را رصد و تحلیل کنیم، میدان را به آنان واگذار کردهایم».
در بخش دیگری از نشست، مقدم با اشاره به ضرورت قانونگذاری مناسب در فضای مجازی، گفت: «قوانین موجود رسانهای میان اینترنت و فضای واقعی، فاصله دارند و برای پوشش فضای مجازی کافی نیستند. قانونگذاری جدید باید شفاف و تخصصی باشد و رسانهها را قادر سازد بدون محدودیت عمل کنند اما با رعایت اصول و ضوابط». وی افزود که رسانههای داخلی باید قدرتمند شوند و حمایتهای اقتصادی و فرهنگی دریافت کنند تا مرجعیت رسانهای شکل گیرد و مدیریت افکار عمومی امکانپذیر شود.
بیژن مقدم همچنین به اهمیت تخصصگرایی در رسیدگی به مسائل رسانهای اشاره کرد و توضیح داد که رفتار با رسانهایها باید متناسب با ماهیت حرفهای آنها باشد. به گفته او، اصلاح سازوکارهای نظارتی و مالیاتی برای رسانهها، نمونهای از تغییر نگاه به نیازهای حرفهای روزنامهنگاران بوده است.
در ادامه نشست، نصراللهی و بهزادی بر شفافیت و تصمیمگیری مبتنی بر کارشناسی تأکید کردند. نصراللهی پرسید: «آیا تصمیمگیری باید براساس نظر کارشناسان حرفهای باشد یا فضاسازیهای احساسی»؟ و اضافه کرد که محدودیتها نباید گزینشی و مبتنی بر منافع فردی یا سیاسی اعمال شود. بهزادی نیز یادآور شد که اینترنت سفید باید برای همه آزاد باشد اما استفاده تخصصی افراد باید مدیریت و کنترل شود. او افزود که مردم بالغ و رشید هستند و نگرانیهای امنیتی باید با مدیریت درست رفع شود، نه با محرومسازی همه. وی معتقد است که اینترنت سفید امکان دسترسی به اطلاعات، تحلیل و پژوهش را برای حرفهایها فراهم و محروم کردن آنها زمینه را برای سوءاستفاده دشمن فراهم میکند.
در پایان نشست، جمعبندیها بر محور عدالت، شفافیت، قانونگذاری و استفاده حرفهای از ابزارها بود. هر سه سخنران تأکید کردند که اینترنت سفید و آزاد نهتنها حق مردم بلکه ابزار حرفهای برای روزنامهنگاران، فعالان رسانهای و کارشناسان است و باید براساس نقش و مسئولیتها توزیع شود.
در نهایت اینکه سیاستهای محدودکننده گذشته هزینههای سنگینی بر کشور تحمیل کردهاند و موفقیت در مدیریت فضای مجازی نیازمند شفافیت، قانونگذاری کارآمد، توجه به نقش حرفهای افراد و دسترسی به اینترنت بدون محدودیت برای نیازهای تخصصی است. کارشناسان حاضر تأکید کردند که عدالت در دسترسی به ابزارهای حرفهای یعنی تخصیص منابع براساس نقش و مسئولیت، نه برابری مطلق و این رویکرد میتواند هم به آزادی رسانه و هم به امنیت جامعه کمک کند. محور مشترک همه سخنرانان بر این بود که اینترنت سفید و آزاد همراه با چارچوب قانونی و مدیریت حرفهای، امکان رشد رسانه، ارتقای سواد رسانهای جامعه و مقابله با جریانهای تحریف و سوءاستفاده را فراهم میکند و این هدفی است که باید در دستورکار سیاستگذاران و رسانهها قرار گیرد.