ندای لرستان - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
اختلال در سامانه شاپرک، امکان خرید حضوری با کارت‌های بانکی را ناممکن کرد
”سازندگی” به لزوم بهسازی شبکه بانکی پرداخته است
سعید خوش بین| دیروز بخش بزرگی از شبکه بانکی قطع بود، تعدادی از خودپردازها کار نمی‌کردند، پیامک واریز و برداشت ارسال نمی‌شد و در برخی موارد حتی پوزها از کار افتاده بود. مردم سرگردان بودند و نمی‌دانستند چگونه پول خود را دریافت و پرداخت کنند. دیروز بسیاری گرفتار این وضع شده بودند و من لحظه‌ای به این فکر کردم که اگر نظام بانکی از کار بیفتد، زندگی و کسب‌وکارشان چه وضعی پیدا می‌کند؟ این یک واقعیت است که بدون نظام پرداخت و بدون بانک‌ها، زندگی همه ما دچار مشکلات زیادی می‌شود و اصولاً تصور زندگی بدون شبکه بانکی کارآمد بسیار دشوار است. اگر روزی نظام بانکی هک شود و امکان استفاده از خدمات بانکی متعارف از ما سلب شود، چگونه می‌توانیم زندگی کنیم؟ سریال «روز صفر» که در فوریه 2025 از نتفلیکس پخش شد، داستان یک حمله سایبری عظیم را روایت می‌کند که زیرساخت‌های آمریکا را برای یک دقیقه از کار می‌اندازد. در جریان این حمله جامعه با چالش‌های متعددی روبه‌رو می‌شود؛ از نشر اطلاعات گمراه‌کننده و توطئه‌های عمومی تا قطعی نظام بانکی و هک بازارهای مالی. سریال به موضوعاتی مانند شکنندگی جامعه مدرن، خطرات قدرت کنترل نشده و چالش‌های اخلاقی در جهانی وابسته به فناوری می‌پردازد.
اکنون‌که کشور از سوی دشمنان درگیر تهدیدات مختلف است باید هوشیار بود و شبکه نظام بانکی را تقویت کرد. زیرا کسی نمی‌داند که اگر روزی نظام بانکی هک شود و خدمات بانکی مدرن از کار بیفتد چه رخ خواهد داد.
یک توقف ناگهانی در معاملات روزمره و خرید مایحتاج اولیه مثل غذا و سوخت به معضل تبدیل می‌شود چون فروشگاه‌ها نمی‌توانند، پرداخت‌های غیرنقدی را پردازش کنند و موجودی نقدی‌شان هم به سرعت ته می‌کشد.
زیرساخت‌های نظام بانکی ایران، باوجود چالش‌هایی که با آن مواجه است، از جنبه‌های مثبتی برخوردار است که می‌تواند به‌عنوان پایه‌ای برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور عمل کند. یکی از نقاط قوت این نظام، گستردگی شبکه بانکی و تعداد بالای شعب در سراسر کشور است. نظام بانکی ایران از نظر گستردگی شبکه شعب با بیش از 23 هزار شعبه، یکی از نقاط قوت خود را در مقایسه با بسیاری از کشورها نشان می‌دهد. این تعداد شعبه، دسترسی به خدمات بانکی را حتی در مناطق روستایی و کمتر توسعه‌یافته ایران فراهم کرده است، چیزی که در کشورهای درحال توسعه‌ای مانند مالزی یا ترکیه کمتر دیده می‌شود. یکی دیگر از جنبه‌های مثبت،سرمایه‌گذاری قابل توجه در زیرساخت‌های فناوری بانکی است. این زیرساخت‌ها، به‌ویژه در دوران تحریم‌ها، به ایران کمک کرده‌اند تا نظام مالی داخلی خود را حفظ کند و وابستگی به سیستم‌های بین‌المللی مانند سوئیفت را کاهش دهد. نظام بانکی ایران با وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، توانسته به حفظ تعاملات اقتصادی با کشورهای دیگر کمک کند. این زیرساخت‌ها و ابتکارات نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری و ظرفیت نظام بانکی ایران برای تطبیق با شرایط دشوار و حمایت از اقتصاد ملی است، هرچند همچنان نیاز به اصلاحات برای افزایش شفافیت، کاهش وام‌های غیرجاری و بهبود نظارت بانکی وجود دارد.
بازار ![]()
متأسفانه در کنار این نقاط قوت، ضعف‌هایی نیز وجود دارد؛ ازجمله اینکه تحریم‌ها تأثیر عمیقی بر نظام بانکی ایران گذاشته و آن را از سیستم‌های بین‌المللی مانند سوئیفت جدا کرده است، درحالی که کشورهایی مانند مالزی، ترکیه یا عربستان به‌طور کامل در سیستم مالی جهانی ادغام شده‌اند. این انزوا، ایران را وادار به استفاده از روش‌های غیررسمی مانند حواله کرده که در مقایسه با سیستم‌های شفاف و امن کشورهای دیگر، ریسک پول‌شویی و عدم شفافیت را افزایش می‌دهد. همچنین نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت، زیرساخت فرسوده، ناهماهنگ و بعضاً متمرکز نظام بانکی ایران است. وابستگی شدید به سامانه‌های محدود و فقدان پشتیبان‌های مستقل منطقه‌ای باعث می‌شود، کوچک‌ترین اختلال دامنه‌ای ملی پیدا کند. تجربه قطعی‌های سراسری در یکی دو سال اخیر نشان داده که گاهی یک اختلال ساده در سوئیچ شتاب یا شبکه شاپرک می‌تواند، میلیون‌ها نفر را هم‌زمان دچار اختلال کند. در کشوری که بخش عمده‌ای از خریدوفروش‌های روزمره، پرداخت قبوض، خدمات درمانی و حتی پرداخت حقوق بازنشستگان از مسیرهای الکترونیکی انجام می‌شود باید با تمام قوا مقابل این اتفاق ایستاد و نگذاشت به یک بحران ملی تبدیل شود. حتی یک اختلال کوتاه‌مدت در عملکرد پوزها و خودپردازها کافی است تا مردم را به صف‌های بانکی، فروشگاه‌ها و پمپ بنزین‌ها بکشاند.
با این اوصاف شاید لازم باشد هم در سطح حاکمیتی و هم در سطح مدیریتی بانک‌ها، بازنگری جدی در استراتژی‌های پدافند غیرعامل و امنیت سایبری صورت گیرد. باید سناریوهای بحرانی‌تری را هم تصور و برای آنها آماده شد. ایجاد شبکه‌های موازی منطقه‌ای، آموزش‌های عمومی برای مقابله با بحران‌های مالی، توزیع منظم پول نقد در شرایط اضطراری و شفافیت در اطلاع‌رسانی ازجمله اقدامات پیشگیرانه‌ای هستند که می‌توانند، ضربه چنین حملاتی را کاهش دهند. نظام بانکی ایران باید علاوه بر تمرکز بر سرعت و گستردگی خدمات بر تاب‌آوری در برابر بحران‌ها نیز تمرکز کند.