بزرگنمايي:

ندای لرستان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
محمد رهبری-جامعه‌شناس و پژوهشگر شبکه های اجتماعی| جنگ 12 روزه پایان یافته است و حالا همه به‌دنبال یافتن علل نفوذ در کشور و مقابله با آن هستند. در این میان برخی افراد و رسانه‌ها، واتساپ را مقصر این وضعیت قلمداد می‌کنند و برخی دیگر، اینترنت را و به این بهانه می‌خواهند «ارتباطات» را قربانی کنند؛ گویی ریشه مشکل در ارتباطات است. حال آن‌که ابزارهای ارتباطاتی، اعم از نامه، تلفن و اینترنت، همه برای ارسال پیام و برقراری ارتباط میان افراد مختلف در یک جامعه است و نمی‌توان با آن مقابله و مخالفت کرد.
 اگر از ابزارهای ارتباطاتی برای نفوذ و جاسوسی سوءاستفاده می‌شود، باید جلوی این سوءاستفاده را گرفت، نه آن‌که هر ارتباطی را از اساس مسدود کرد.
توسعه فناوری‌های ارتباطی در دهه‌های اخیر، سازوکارهای مختلف و نسبتاً پیچیده‌ای را برای ارسال پیام و برقراری ارتباط میان افراد ایجاد کرده است. شبکه‌های اجتماعی، به‌عنوان یکی از مصادیق توسعه فناوری، رایج‌ترین ابزار ارتباطی در دوران جدید شده است که پیام‌ها را به صورت رمزنگاری‌شده منتقل می‌کند.
حالا برخی مدعی هستند که اسرائیل می‌تواند پیام‌های رمزنگاری‌شده در پلتفرم واتساپ متعلق به شرکت متا را بخواند و به همین دلیل از طریق آن، جاسوسی می‌کند و خواهان فیلترشدن و پاک‌کردن آن هستند.
شاید از واتساپ برای جاسوسی استفاده می‌شود؛ نگارنده اطلاعات کافی برای تأیید یا رد این ادعا ندارد. اما ابزارهای جاسوسی روی گوشی‌های تلفن همراه تنها محدود به واتساپ نخواهد بود و می‌تواند سایر شبکه‌های اجتماعی را نیز در بر بگیرد.
 استدلال کسانی که واتساپ را متهم اصلی جاسوسی معرفی می‌کنند، آمریکایی‌بودن آن است؛ حال آن‌که سیستم عامل گوشی‌های همراه، چه اندروید و چه آیفون، آن هم آمریکایی است که به تمام اطلاعات گوشی ، لوکیشن، دوربین و... دسترسی پایه دارد. اگر بخواهیم صرفاً آمریکایی‌بودن را معیار در نظر بگیریم، اساساً باید گوشی هوشمند را کنار گذاشت؛ چراکه موضوع فقط محدود به یک پلتفرم خاص نیست.
البته که این توصیه برای افراد نظامی، توصیه غلطی نیست؛ مقامات نظامی و مسئولان رده‌بالای کشور، آن در هم در این شرایط خاص، حتماً نباید از گوشی هوشمند استفاده کنند. علاوه بر این، نباید اطلاعات مهم و حساس را از طریق واتساپ یا هر شبکه اجتماعی دیگری منتقل کرد.
 شاید تعداد کسانی که به خاطر مسئولیت‌شان نباید از گوشی هوشمند استفاده کنند، چندهزار نفر بیشتر نباشد، اما به‌خاطر آن کل مردم را از مصرف گوشی هوشمند محروم نمی‌کنند.
متعاقب همین استدلال، به‌خاطر آن‌که نباید از طریق واتساپ اطلاعات حساس را منتقل کرد، دسترسی واتساپ را برای همه محدود نمی‌کنند بلکه پروتکل‌های سفت و سخت برای کسانی که دسترسی به اطلاعات حساس و محرمانه دارند، باید گذاشته شود که این اطلاعات را از طریق شبکه‌های اجتماعی جابه‌جا نکنند و آن را روی گوشی‌های هوشمند خود نگهداری نکنند.
برجسته‌کردن موضوع واتساپ به‌عنوان عامل نفوذ و جاسوسی، باعث شده است تا نسبت به عوامل اصلی که در مسیر ارتباطات اختلال ایجاد می‌کنند و راه را برای آلوده‌شدن دستگاه‌های موبایل، خواندن اطلاعات و... باز می‌کنند، بی‌توجهی شود. یکی از مهم‌ترین عوامل، فیلترشکن‌ها و VPNهایی است که معلوم نیست به کجا وصل هستند.
احتمالاً بسیاری از کاربران اینترنت تجربه استفاده از برخی فیلترشکن‌ها که آگهی پیوستن به ارتش اسرائیل را منتشر می‌کرد، در خاطر داشته باشند. بسیاری از این فیلترشکن‌ها و VPNها، می‌تواند بدافزاری باشد که از گوشی افراد جاسوسی کند.
به لحاظ فنی، وقتی کاربر از فیلترشکن یا VPN استفاده می‌کند، عملاً تمام داده‌های خود را بر بستر اینترنت، از طریق تونلی که توسط آن فیلترشکن یا VPN ایجاد شده، عبور می‌دهد و این می‌تواند ابزاری برای دسترسی به اطلاعات محرمانه افراد بشود؛ علاوه بر این، اپلیکیشن نصب‌شده روی گوشی، ممکن است حاوی بدافزاری باشد که با گرفتن دسترسی از کاربر، اطلاعات بخش‌های دیگر را نیز جمع‌آوری کند و به یک مقصد نامعلوم ارسال کند.
بنابراین واضح است که انواع و اقسام فیلترشکن‌ها و VPNها روی گوشی میلیون‌ها ایرانی، یکی از راه‌های نفوذ و جاسوسی است و تبعات امنیتی دارد. تجربه نشان داده است که به‌رغم هشدار راجع به این فیلترشکن‌ها، اما کمتر کسی آن را از گوشی خود پاک کرده است و در عمل، مبارزه با فیلترشکن‌ها ممکن نشده؛ چراکه تا زمانی که انگیزه استفاده از آن‌ها وجود داشته باشد، مردم از آن استفاده می‌کنند تا به شبکه‌های اجتماعی متصل باشند و با جهان ارتباط برقرار کنند.
بنابراین تنها راه مبارزه با فیلترشکن‌ها و VPNها که می‌توانند تبدیل به ابزار جاسوسی باشند، از بین بردن انگیزه مردم برای استفاده از آن‌هاست؛ این انگیزه زمانی از بین می‌رود که مردم احساس کنند برای استفاده از اینترنت، نیاز به فیلترشکن یا VPN ندارند و آن یعنی رفع فیلتر از شبکه‌های اجتماعی. تا قبل از پاییز 1401، بسیاری از مردم از فیلترشکن استفاده نمی‌کردند چون نیازی به آن نمی‌دیدند. اکنون نیز تنها باید این نیاز را از بین برد.
بنابراین برخلاف تصور، کاهش فیلترینگ و محدودیت‌ها، نه‌تنها اقدامی ضدامنیتی نیست که اتفاقاً برعکس، منجر به افزایش امنیت می‌شود. هرچقدر انگیزه مردم در استفاده از فیلترشکن‌ها کمتر بشود، امنیت گوشی‌ها و تلفن‌های همراه بیشتر خواهد شد.
 باید این انگیزه را کاهش داد و راه آن، جز از طریق رفع محدودیت‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی نیست. البته همزمان باید مقامات نظامی، استفاده از هر نوع گوشی هوشمند را کنار بگذارند و هیچ اطلاعات محرمانه‌ای، از طریق هیچ یک از پلتفرم‌های پیام‌رسان، جابه‌جا نشود. شاید از این طریق، امنیت سایبری تقویت شود.
بازار