بزرگنمايي:

ندای لرستان - اقتصاد آنلاین / برخلاف «سبزها» و جریان‌های حامی محیط زیست، در نگاه دونالد ترامپ یکی از ابزار‌های مهم تولید ثروت در جهان امروز فروش انبوه منابع هیدروکربنی همچون نفت و گاز است. وی در نخستین ساعات ورود به کاخ سفید به مردم آمریکا وعده داد که از طریق افزایش سهم واشنگتن در بازار‌های انرژی، سطح رفاه عمومی را افزایش خواهد داد. در نگاه ساده انگارانه این تصمیم تحت تاثیر سفر‌های ترامپ به منطقه خاورمیانه و مشاهده وضعیت زندگی در کشور‌های جنوب خلیج فارس می‌باشد، اما واقعیت آن است که لابی شرکت‌های بزرگ انرژی در آمریکا توانستند متحدی بزرگی مانند ترامپ پیدا کنند. البته این قاعده شاید آنچنان برای تولید کنندگان «شیل اویل» صدق نکند. ورود خاموش، اما قدرتمند آمریکا به بازار انرژی ترکیه در همین بستر قابل تحلیل است.
در سراسر جهان، رقابت برسر منابع انرژی و انتخاب خریدار و فروشنده از سمت بازیگران مبدأ و مقصد منابع طبیعی امری کاملاً شفاف است. در منطقه غرب آسیا با توجه به فراوانی منابع انرژی، دولت‌ها کمتر به یکدیگر نیازمند می‌شوند و هر کدام به دنبال یافتن مشتری بهتر برای انرژی استخراج شده خود هستند. در همین راستا یکی از منابع ارزشمند انرژی، استخراج گاز طبیعی و انتقال آن به داخل و خارج از کشور میزبان است. فراوانی گاز طبیعی علاوه بر حضور در قاره آسیا و منطقه خاورمیانه (روسیه، جمهوری آذربایجان، ایران، قطر و ترکمنستان) در نیمه کره دیگر زمین یعنی در آمریکا استخراج می‌شود. ایالات متحده اگرچه به نسبت کشور‌های آسیایی دارای ذخایر گازی نیست، اما توانسته بزرگترین تولیدکننده گاز در جهان را به نام خود به ثبت برساند. استخراج و تولید فراوان، این توانایی را به مقامات آمریکایی عرضه کرده است تا آنان تنوع مشتریان خود را بالاتر ببرند. در همین رابطه ترکیه به عنوان یکی از کشور‌های واردکننده گاز مایع یا «ال‌ان‌جی» در سال گذشته با کاهش خرید گاز از ایران و روسیه، بازیگر دیگری همچون آمریکا را در سبد خرید منابع گازی در کشورش جای دهد. این موضوع سبب نگرانی دولتمردان ایرانی برای فروش گاز به همسایه غربی‌شان شده است. با توجه به اهمیت مسئله گفته شده در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد به ابعاد واردات گازی ترکیه از آمریکا و همچنین تحلیل وضعیت کنونی ایران بپردازیم.
در سال گذشته کاهش صادرات منابع گازی از ایران به ترکیه رقم 39 درصدی را نشان می‌دهد. این میزان کاهش حاکی از پیدا شدن رقبای جدید برای ایران در حوزه فروش منابع گازی به ترکیه است. طی چند مرحله آمریکایی‌ها توانسته‌اند میزان صادرات گازی خود به ترکیه را افزایش دهند و درحال حاضر جایگاه دوم بعد از روسیه، در بازار ترکیه به دست آورند.
بازار
این موضوع نشان‌دهنده مستحکم شدن رابطه ترکیه با کشور ناتویی در ورای مرز‌های سرزمین است. مقامات ترکیه به دنبال تنوع بخشیدن به کشور‌های واردکننده منابع گازی هستند و این موضوع اگر از سوی متحد ناتویی آنها پیگیری شود، اطمینان بیشتری برای فراهم کردن نیاز‌های آتی انرژی آنها حاصل می‌شود. مقامات ترکیه‌ای با این اقدام و اجازه ورود آمریکا یه سطح مبادلات تجاری، قدرت چانه‌زنی خود در مسائل منطقه‌ای با طرف ایرانی و روسی را افزایش می‌دهند.
با حضور آمریکا در ترکیه در خصوص انتقال انرژی، تبادلات تجاری در منطقه در سطوح مختلف تغییر می‌کند. بدین صورت که ابتدا دلیل حضور واشنگتن منحصر به سود اقتصادی معنا پیدا می‌کند، اما در مفهوم گسترده‌تر نشان از تمایل مقامات آمریکایی برای تأثیرگذاری بیشتر در منطقه غرب آسیا است. در شرایط فعلی به هیچ عنوان به نفع آمریکا نیست تا با خروج از منطقه، جای خود را به دیگر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی دهد.
یکی از موضوعاتی که به صورت مکرر در ذهن دولتمردان ایرانی در خصوص ترکیه نوسان پیدا کرده است، نزدیک شدن به پایان یافتن قرارداد 25 ساله صادرات گاز از ایران به ترکیه است. در سال آینده این قرارداد به پایان می‌رسد و برای ادامه یافتن مسیر گذشته نیازمند تمدید مجدد است. با این حال شرایط داخلی در ترکیه تاکنون پاسخ قطعی به انعقاد قرارداد جدید نشان نداده است. ترکیه در شرایط موجود مانند گذشته به دنبال تامین حداکثری گاز خود از ایران نیست.
زیرا در وهله اول مقداری گاز از دریای سیاه به مرحله استخراج رسیده است و در وهله دوم تنوع بخشیدن به تعداد واردکنندگان منابع گازی را معتبرتر و سودمندتر می‌دانند. به نوعی مقامات ترکیه با افزایش بازیگران فروشنده، قدرت چانه‌زنی در قیمت به توافق رسیده را از آن خود می‌کنند. وابستگی و عدم وابستگی به کشور دارای منابع طبیعی تاثیر قابل توجهی بر روی تصمیمات سیاسی برجای می‌گذارد. به همین ترتیب اگر کاهش صادارات نفتی ایران به ترکیه با همین سرعت ادامه پیدا کند، در آینده موقعیت ژئوپلیتیکی ایران را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
تهران به عنوان کشوری که دارای منابع سرشار تجدیدناپذیر است و بیشتر منابع ارزی آن از همین مسیر تأمین می‌شود، بررسی ضوابط قرارداد‌های انرژی میان دیگر کشور‌ها (به خصوص کشور‌های مشترک در مقصد انرژی) از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر حضور آمریکا در ترکیه به بهانه فروش گاز افزایش چشمگیری داشته باشد، وضعیت ژئوپلیتیکی ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از سویی از میزان منابع ارزی ایران می‌کاهد و از سویی دیگر از میزان بازیگری ایران در ترکیه می‌کاهد.
با کاهش رابطه تجاری میان ایران و ترکیه، وضعیت تجاری دو کشور مانند ایران با برخی از کشور‌های عربی می‌شود که طرفین انگیزه تجاری به دلیل شباهت بازارشان بایکدیگر ندارند. این موضوع برای ایران به دلیل هم‌جوار بودن با ترکیه و تأثیرات منطقه‌ای ترکیه در برخی از پرونده‌های سیاسی سودمند نیست. مقامات ایرانی در شرایط کنونی بهتر است، به دنبال یافتن جایگزینی در بازار‌های ترکیه باشند تا همیشه دست برتر را از آن خود کنند و از سویی دیگر بر کیفیت گاز استخراج شده بیفزایند، تا متقاضیان سودمند بودن منابع ایران را با هیچ محصولی جایگزین نکنند.