ندای لرستان - تسنیم / زاگرس نفس‌نفس می‌زند؛ قلب تپنده طبیعت ایران این روزها از درد آفت، خشکسالی و آتش‌سوزی به شماره افتاده است.
در دل کوه‌های باصلابت زاگرس، گنجینه‌ای سبز در حال احتضار است، جنگل‌های بلوط، که قرن‌ها سایه خود را بر سر این سرزمین گسترده بودند، اکنون از درد آفت‌زدگی و زخم خشکسالی به خود می‌پیچند، این روایت، ابعاد یک بحران زیست‌محیطی را به تصویر می‌کشد که نه‌تنها حیات درختان، که آینده زیستی میلیون‌ها انسان را نیز تهدید می‌کند و نیازمند اقدامی فوری است.
ابعاد بحران؛ نگاهی به وسعت آسیب

حسن مهرزاد، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان دورود، با نگرانی به وسعت 100 هزار هکتاری حوزه تحت مدیریتش اشاره می‌کند.
او می‌گوید حدود 70 درصد این عرصه مراتع و تنها 30 درصد آن جنگل است که عمدتاً در جنوب شهرستان قرار دارند.
اما آنچه او را بیشتر نگران کرده، حال و روز درختان است، به‌گفته وی، حدود 3 درصد از جنگل‌های این شهرستان دچار آفت برگ‌خوار و جوانه‌خوار شده‌اند، این آفت‌زدگی کنار خشکسالی، جنگل‌ها را به‌شدت ضعیف کرده است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان دورود، به حوادث تلخ آتش‌سوزی نیز اشاره می‌کند: امسال متأسفانه 10 هکتار در منطقه دره اسپر که جزو مناطق حفاظت‌شده محیط زیست است، آتش‌سوزی داشتیم و در تپه‌های پشت گلزار تا باباهور نیز شاهد آتش‌سوزی بودیم.
او ضعف اکوسیستم زاگرس را ناشی از چندین عامل می‌داند: ضعیف شدن جنگل‌های زاگرس چند علت دارد که برخی از آن‌ها آفت، ریزگرد، خشکسالی‌ها و آتش‌سوزی هستند.
وی همچنین درباره هجوم ملخ‌ها می‌گوید: چرا ما امسال هجوم ملخ داشتیم؟ چون زنجیره غذایی از هم جدا و دست‌خورده است.
از مشکلات پیش‌ِرو، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان دورود، به کمبود امکانات نیز اشاره می‌کند؛ "تجهیزات و لوازم لجستیک اداری و خودرویی ادارات ضعیف هستند و ما کمبود نیروی متخصص آموزش‌دیده داریم."، با این حال، او خبر می‌دهد: محلول‌پاشی در منطقه کورگش شهرستان دورود انجام داده‌ایم.

وی همچنین دلایل آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس را توضیح می‌دهد: علت آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس یکی بحث عمدی است، اختلافات طایفه‌ای، بی‌احتیاطی گردشگرها و کشاورزها که جوانب ایمنی را رعایت نمی‌کنند.
مهرزاد در پایان صحبت‌هایش به تلاش‌ها برای کنترل آتش‌سوزی‌ها اشاره می‌کند: تا حدودی آتش‌سوزی شهرستان دورود را کنترل کرده‌ایم. گروه‌های اطفاء حریق دورود فعال هستند، کشیک‌های شبانه‌روزی منابع طبیعی، محیط زیست، جهاد کشاورزی، مدیریت بحران، فرماندار و معاون عمرانی همکاری خوبی دارند و بخشدار مرکزی قول خرید 14 دستگاه دمنده داده است.
احسان پارسا، فعال دلسوز محیط زیست، با صدایی محکم هشدار می‌دهد: اگر دست روی دست بگذاریم و برای طغیان آفات در جنگل‌های زاگرس فکری اساسی نکنیم، فجایعی جبران‌ناپذیر در راه است.
او تأکید می‌کند: نه‌تنها در تأمین آب و اکسیژن با مشکل روبه‌رو خواهیم شد، بلکه خود زاگرس به کانون ریزگرد تبدیل خواهد شد؛ فاجعه‌ای که همین حالا هم نفس مردم را تنگ کرده است.
ارقام نگران‌کننده و راهکارهای موجود

این دغدغه‌ها بی‌راه نیستند، شیرزاد نجفی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان، با آماری تلخ، ابعاد فاجعه را روشن می‌کند: از مجموع 1 میلیون و 200 هزار هکتار جنگل در لرستان، متأسفانه 50 هزار هکتار به آفت برگ‌خوار، جوانه‌خوار و لوآنتوس مبتلا شده‌اند.
او دلیل این شیوع گسترده را به ضعف اکوسیستم زاگرس، خشکسالی‌های متوالی و آتش‌سوزی‌هایی که هر سال دامن جنگل‌ها را می‌گیرد، نسبت می‌دهد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان، از اقداماتی مانند محلول‌پاشی به‌عنوان راه‌حلی موقت نام می‌برد و امید خود را به کاشت نهال‌های بومی و مقاوم در قالب طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت گره می‌زند. او با اشاره به تعهد استان لرستان برای کاشت 30 میلیون نهال و سهم 500 هزار نهالی دورود در سال جاری می‌گوید: این‌ها قدم‌هایی است برای بازگرداندن جان به جنگل‌هایمان.
رویکردی علمی برای آینده‌ای بهتر
در این میان، کامران فرمان‌پور، مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان، از رویکردی علمی برای مقابله با این بحران سخن می‌گوید. او اعلام می‌کند که سازمان محیط زیست کارگروهی ویژه تشکیل داده است تا نقاطی را به‌عنوان پایلوت برای مبارزات بیولوژیک، انجام اقدامات علمی و حفاظت از جنگل‌ها در برابر همین کرم جوانه‌خوار در دست کار قرار دهد.
ممنوعیت سوزاندن بقایای کشاورزی؛ گامی برای حفاظت از محیط زیست دورود

در راستای حفاظت از محیط زیست زاگرس، علی دالوند، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دورود، از ممنوعیت سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی و علف‌های هرز در مزارع خبر داد. او هشدار داد که از این پس، در صورت مشاهده یا دریافت گزارش، علیه کشاورزانی که اقدام به سوزاندن بقایای محصولات می‌کنند، اعلام جرم خواهد شد.
وی تأکید کرد که این عمل، به‌خلاف تصور برخی کشاورزان برای از بین بردن علف‌های هرز و آفات، مضرات جبران‌ناپذیری دارد. 
او به تشریح این مضرات پرداخت و گفت: این عمل علاوه بر ایجاد بیماری‌های تنفسی و آلودگی شدید زیست‌محیطی، خطراتی چون سرایت آتش‌سوزی به مزارع برداشت‌نشده، کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن جانوران مفید خاک را نیز در پی دارد.
وی اضافه کرد: آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی باعث افزایش فرسایش آبی و بادی، کاهش نفوذپذیری آب و خاک و در نهایت افزایش ریزگردها می‌شود.
دالوند با اشاره به جنبه قانونی این موضوع تصریح کرد: آتش زدن کاه و کلش پس از برداشت محصول، طبق ماده 688 قانون مجازات اسلامی و ماده 20 قانون هوای پاک، ممنوع و جرم تلقی می‌شود. متخلفان پس از تشکیل پرونده قانونی، برای پیگرد قضایی به مراجع ذی‌صلاح معرفی خواهند شد.
هجوم ملخ شاخک‌بلند؛ تهدیدی جدید برای بلوط‌های زاگرس

کنار مشکلات پیشین، این روزها مراتع سرسبز شهرستان دورود، از جمله مناطق حفاظت‌شده اشترانکوه، با هجوم گسترده آفت ملخ شاخک‌بلند (Oedaleus senegalensis) روبه‌رو هستند.
این آفت با تراکم بسیار بالا در منطقه مشاهده شده و زنگ خطر را برای پوشش گیاهی و به‌ویژه درختان بلوط زاگرس به صدا درآورده است.
علی دالوند، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دورود، ضمن تأیید این خبر اظهار داشت: بازدیدهای مکرر از مراتع شهرستان، متأسفانه نشان‌دهنده افزایش چشمگیر این آفت در منطقه است و حتی در مناطق حفاظت‌شده اشترانکوه نیز این ملخ مشاهده شده است.
او به چرخه زندگی این آفت اشاره کرد و توضیح داد که ملخ‌های شاخک‌بلند در اوایل فروردین‌ماه از تخم خارج می‌شوند و ابتدا از علوفه مراتع تغذیه می‌کنند.

اما با خشک شدن مراتع در فصل گرما، رژیم غذایی خود را تغییر می‌دهند و به درختان حمله می‌کنند. دالوند عنوان کرد: این ملخ‌ها با تغذیه از برگ‌های جدید درختان، به‌ویژه درخت بلوط، توانایی فتوسنتز و زنده‌مانی درخت را از بین می‌برند و خسارات جبران‌ناپذیری به این گونه ارزشمند وارد می‌کنند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دورود با تأکید بر لزوم مقابله با این بحران زیست‌محیطی، خاطرنشان کرد که لازم است برنامه‌های مدیریتی جامع و مؤثری برای جلوگیری از گسترش خسارات و آسیب به اکوسیستم منطقه تدوین و اجرا شود.
او در پایان سخنان خود، خواستار ورود جدی و هماهنگ ادارات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی به این بحران شد و گفت: این دو نهاد باید پابه‌کار باشند تا با همکاری و هم‌افزایی، برای مبارزه با این بحران آفات در جنگل‌های زاگرس چاره‌ای اساسی اندیشیده شود.
هجوم این آفت کنار آفت جوانه‌خوار که در فصل بهار به برگ درختان حمله کرده بود، نگرانی‌ها را در مورد سلامت جنگل‌های بلوط زاگرس در این شهرستان دوچندان کرده است.
کارشناسان معتقدند زاگرس، این ریه‌های ایران، این روزها بیش از همیشه نیازمند یاری است. آنها تأکید می‌کنند که تنها با همت و همدلی ملی و اقدامات فوری و علمی می‌توان نفس دوباره‌ای به این گنجینه طبیعی بخشید و از فاجعه‌ای بزرگتر جلوگیری کرد.
با توجه به این تهدیدهای فزاینده، آیا فکر می‌کنید همکاری بین‌بخشی می‌تواند راهگشای حل این معضلات زیست‌محیطی باشد؟