بزرگنمايي:

ندای لرستان - صدای «قوقولی‌قوقو» در سپیده‌دم برای خیلی‌ها نقش زنگ بیدارباش طبیعت را دارد، اما خروس‌ها فقط از روی عادت یا وظیفه این آواز صبحگاهی را سر نمی‌دهند. طبق نتایج چندین پژوهش علمی، دلیل اصلی بانگ زدن خروس‌ها در آغاز روز، فراتر از آن است.

مرغ‌ها حیواناتی اجتماعی هستند و ساختاری دقیق و سخت‌گیرانه به نام «سلسله‌مراتب نوک‌زنی» دارند. این ساختار تعیین می‌کند چه کسی اول غذا بخورد، چه کسی جفت‌گیری کند، و چه کسی قلمرو را کنترل کند. درک جایگاه در این نظام اجتماعی برای حفظ آرامش گله ضروری است.
در میان خروس‌ها، سلطه از طریق رفتارهای تهاجمی و نشانه‌هایی مانند اندازه تاج روی سر و قدرت بانگ‌زدن شکل می‌گیرد؛ نشانه‌هایی که تحت تأثیر سطح هورمون تستوسترون قرار دارند. جالب‌تر اینکه زمان آواز دادن خروس‌ها هم، بیانگر جایگاه‌شان در این سلسله‌مراتب است.
اولین قوقولی‌قو صبح از آن کیست؟
در مطالعه‌ای که در سال 2015 توسط مؤسسه ملی زیست‌شناسی پایه در ژاپن انجام شد، مشخص شد که خروسی که بالاترین رتبه را دارد، حق دارد اولین «قوقولی‌قوقو»ی روز را سر دهد. پژوهشگران با مشاهده یک گله شامل چهار خروس دریافتند که هر روز صبح، آواز دادن‌ها به ترتیبی منظم صورت می‌گیرد، به طوری که ابتدا خروس اول، سپس خروس دوم و همین‌طور تا خروس چهارم و در این میان اگر خروسی پایین‌رتبه‌تر نظم را به‌هم بزند و زودتر آواز بخواند، با نوک‌زنی و تعقیب از سوی بالادستی‌ها مجازات می‌شود.
نتیجه این پژوهش این بود که آواز خروس‌ها ارتباط تنگاتنگی با نشانه‌های اجتماعی، قدرت و جایگاه آن‌ها دارد. مطالعات دیگری نیز در دهه 90 میلادی به نتایجی مشابه رسیدند و تأکید کردند که آواز خروس می‌تواند نشانه‌ای از «جایگاه اجتماعی» باشد.
جالب است که بانگ صبحگاهی خروس‌ها لزوما از نور خورشید تبعیت نمی‌کند. در پژوهشی دیگر در سال 2013، همان تیم ژاپنی نشان داد که آواز دادن خروس‌ها بیشتر از ساعت زیستی داخلی‌شان (ریتم شبانه‌روزی یا سیرکادین) تا از عوامل خارجی مانند نور صبحگاهی پیروی می‌کند. حتی در تاریکی کامل هم، نظم سلسله‌مراتب آواز دادن خروس‌ها حفظ می‌شود.
اگر خروس بالادست از گله حذف شود، خروسی که در رتبه دوم است، بلافاصله شروع به آواز دادن می‌کند و رفتاری از خود نشان می‌دهد که گویی خودش رئیس گله است. این یعنی خروس اول طبق ریتم زیستی خودش زمان شروع آواز را تعیین می‌کند و دیگران باید از او پیروی کرده یا با عواقب آن روبه‌رو شوند!
پژوهشگران در پایان می‌گویند: «ما نشان دادیم که خروس رتبه‌بالا، با توجه به ساعت زیستی‌اش، اول صبح بانگ می‌زند و خروس‌های زیردست برای رعایت ساختار اجتماعی، ساعت درونی خود را با او هماهنگ می‌کنند و منتظر اولین بانگ او می‌مانند.»
به‌طور خلاصه، پشت آن صدای صبحگاهی ساده، دنیایی از هورمون، قدرت و نظم اجتماعی نهفته است. پس دفعه بعدی که صدای «قوقولی‌قوقو» شنیدید، یادتان باشد که این صدا فقط بیدارباش نیست ــ بلکه اعلام قدرت است؛ و اگر جایگاه‌تان را نشناسید، ممکن است نوک بخورید!